43 (255)

sobie rady rodzice starają się uchylać od obowiązków. Jeżeli działania dziecka, starającego się o to, by zostało dostrzeżone przez rodziców, nie natrafią na żaden odbiór - wtedy występują tak zwane „syndromy opuszczenia”, które mogą wyrażać się w odmawianiu przyjmowania posiłków, w apatycznych zachowaniach, w wyrządzaniu sobie samemu krzywdy, w odsunięciu się od innych osób. Objawy te mogą pojawić się również wtedy, jeśli dzieci doświadczają stosunkowo dobrej opieki „zewnętrznej”, ale brakuje im fizycznego ciepła i okazywania sympatii. Na ogromne znaczenie kontaktu fizycznego zwróciło uwagę amerykańskie małżeństwo psychologów Harlow w eksperymencie z małymi małpami. Dorastały one nie z naturalnymi matkami, lecz z dwoma różnymi ich atrapami. Jedną z nich była druciana konstrukcja ze specjalnym pojemnikiem na mleko, druga nie miała mleka, ale pokryta była miękkim futrem. Okazało się, że młode małpki przebywały przede wszystkim w pobliżu futrzanej atrapy, podczas gdy do drucianej przychodziły tylko wtedy, gdy chciało im się pić. Miękka „matka” była również punktem wyjścia ich zachowania eksploracyjnego i dającym im poczucie bezpieczeństwa schronieniem. Małpie dzieci chowały twarze w miękkim materiale, kiedy do klatki włożony został nowy, nieznany im przedmiot, na przykład wydająca dźwięki, automatyczna zabawka. Dopiero po kilku chwilach i bardzo powoli odważyły się oderwać od tego źródła bezpieczeństwa, aby wciąż do niego powracać.

Szczególnie w ostatnim czasie badacze mózgu popierali tezę etnografów, że emocjonalny rozwój niemowlęcia jest współdecydujący dla jego dalszego kształtowania się osobowości i późniejszej zdolności przyswajania sobie wiedzy.

Dzieci, które w okresie niemowlęctwa były rzadko głaskane, przytulane i noszone na rękach, mają, w porównaniu z normalnie rozwijającymi się rówieśnikami, mniejszą o 30 proc. pojemność mózgu.

Ponieważ ludzki mózg otwarty jest na wiele dróg rozwoju, człowiek potrzebuje ram dla swojej orientacji i celu dla swojego działania, „obiektu poświęcenia”, aby można było wspierać rozwój specyficznych dla ludzkiego gatunku sił. Najszybciej można to osiągnąć dzięki otaczających go miłością, wrażliwych rodziców.

Niezaspokojone potrzeby elementarnej pielęgnacji przez rodziców przenoszone są później na inne osoby. Nauczyciel, nauczycielka, wspólnota, państwo, inni ludzie - odpowiedzialni są za symbiotyczne pragnie nia, a jeżeli nie zostaną one spełnione, wtedy aż nazbyt zrozumiałe di| żenie do symbiozy przeradza się często w bezgraniczną wściekłość. Destruktywne, obronne lub prowadzące do samozniszczenia sposoby zachowania u dzieci wskazują na to, że nie mogły się one rozwijać odpowiednio do swojej osobowości i że nie możliwe było zdobywanie przez nich egzystencjalnych doświadczeń.

4.4.1. Czynniki ryzyka

Kradzieże uliczne, napady na sklepy, bijatyki i morderstwa - ich sprawcy są coraz młodsi!

W jakich warunkach wychowywali się ci młodzi sprawcy? Jakie są przyczyny wzrostu przestępczości wśród dzieci?

Myślę, że jest wiele powodów, że jest to splot przyczyn, które należy odnieść przede wszystkim do niezaspokojonych potrzeb dziecięcych.

Statystyki pokazują, że młodociani przestępcy pochodzą głównie z rodzin, w których rodzice są bezrobotni. Brak pracy, bieda, agresywna reklama, w której oferowane są dobra konsumpcyjne nieosiągalne dla wielu ogólny kryzys wartości - to powody rosnącej przestępczości wśród dzieci. Czy jest to znak kryzysu społeczeństwa?

Biografie młodocianych przestępców potwierdzają często istotną zależność między przemocą i objawami zaniedbania; doświadczenia braku poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie prowadzą często do przestępczości. Dzieci, które doświadczyły fizycznej i psychicznej przemocy, braku zainteresowania, zaniedbania i poniżenia ich dziecięcej godności, przekazują jako dorośli swoim dzieciom to, co zostało im samym wyrządzone. Wielu bijących swoje dzieci rodziców było bitych w dzieciństwie, albo też doświadczyło poniżenia. Widoczne stają się tutaj zależności, które mogą mieć daleko sięgające skutki, odczuwalne nawet przez wiele pokoleń.

Obniżenie wieku odpowiedzialności przed sądem, wprowadzenie bardziej surowych kar - to nie są rozwiązania wspierające właściwy rozwój. Aktualna dyskusja dotyczy wciąż problemu środków prewencyjnych.

— 87 —