444 445

KĄPIELE 2ELAZISTE

Zalecane są w niedokrwistości wtórnej, w schorzeniach serca oraz w zaburzeniach wielogruczołowych.

KĄPIELE RADONOWE

Radon jest emanacją radu i wchodzi w skład wielu wód zdrojowych. Jako gaz szlachetny, nie wchodzi w połączenia chemiczne. Fizyczną jednostką pomiarową radonu jest 1 n. C. (1 nano-Curie). Ponieważ radon wchłaniany jest przez skórę i śluzówki, stosuje się wody radonowe do kąpieli i wziewania.

Radon obniża ciśnienie krwi, rozszerza naczynia wieńcowe serca i naczynia krwionośne nerek, zwiększa wydalanie kwasu moczowego oraz wpływa na gospodarkę mineralną ustroju (zwłaszcza wapnia i magnezu).

Kąpiele radonowe stosuje się w nerwobólach i w kurczowych schorzeniach naczyniowych, w stanach pozapalnych układu kostnego z towarzyszącym odwapnieniem oraz w gośćcu i w stanach alergii.

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

W kąpieli kwasowęglowej sztucznej woda zwykła wysycona jest dwutlenkiem węgla za pomocą specjalnych urządzeń (np. aparatu Sa-turo).

W uzdrowiskach używamy wód mineralnych ze zdrojów. Są to szczawy żelazisto-ziemne, które zawierają oprócz soli żelaza, manganu, magnezu i wapnia znaczne ilości bezwodnika węglowego (CO2). Żelazo i mangan (w postaci jonów) są zdolne przenikać przez skórę, przez co ich działanie ma znaczenie w leczeniu niedokrwistości. Źródła lecznicze z głębokich odwiertów dają wody o dużej zawartości bezwodnika węglowego. Bezwodnik węglowy wchłania się przez skórę, a równocześnie jest dość silnym drażnikiem dla skóry, przez co wyzwala w niej ciała histaminopodobne oraz związki acetylocholiny, powodując rozszerzenie naczyń powłok skórnych (włośniczek, tętniczek i pętli naczyń włosowatych w obrębie połączeń żylnych). Na powierzchni skóry zanurzonej w wodzie występuje silne zaczerwienienie.

W czasie kąpieli kwasowęglowej gaz (CO2) osiada w postaci pęcherzyków na powierzchni skóry, tworząc pośrednią warstwę pomiędzy ciałem i wodą, przez co kąpiel nawet w temperaturze 32°C nie daje uczucia zimna, a równocześnie przekrwienie skóry daje jej ocieplenie. Rozszerzenie naczyń powłok skórnych, działanie histaminy i acetylocholiny może powodować przejściowe obniżenie ciśnienia krwi.

Kąpiel kwasowęgłowa powoduje zwolnienie tętna i wzrost objętości skurczowej serca. Kąpiele przedłużone mogą wywołać przyśpieszenie tętna i znaczniejszy spadek ciśnienia krwi. Przyjęto pogląd, że kąpiele

kwaso węglowe są czynnikiem odbarczającym krążenie obwodowe i pracę serca.

Dawkowanie w kąpielach kwasowęglowych polega: na stopniowym zwiększaniu czasu zabiegu i zanurzenia ciała w wodzie, na zmianie temperatury wody (od 34 do 28°C) oraz stężeniu gazu (CO2). Im woda jest chłodniejsza, tym stopień wyzwalania się gazu jest większy i działanie kąpieli silniejsze. Wysycenie gazem wody możemy regulować przez dolewanie wody zwykłej (w stosunku: 1:1; 1:2 lub 1:3).

Kąpiele kwasowęglowe są na ogół dobrze znoszone przez chorych, lecz jeśli w czasie zabiegu wystąpią objawy niedomogi krążenia (sinica lub bladość twarzy, duszność, bicie serca, zaburzenia tętna), należy zabieg przerwać.

W przypadkach, gdy nie jest pożądana kąpiel w wodzie (w schorzeniach skóry, owrzodzeniach podudzia, zaburzeniach naczynioruchowych, w gośćcu, u chorych osłabionych), stosuje się tzw. kąpiele gazowe w suchym bezwodniku węglowym, których działanie na ustrój jest podobne. Dwutlenek węgla (COo) jest cięższy od powietrza, co pozwala na wypełnienie nim specjalnych komór lub kabin, w których umieszcza się chorych; należy jednak uważać, aby gaz nie dostawał się do dróg oddechowych.

Chorzy mogą podczas zabiegu przebywać w ubraniu lub płaszczu kąpielowym, ponieważ gaz przenika przez odzież. Kąpiel w suchym bezwodniku jest lepiej znoszona, gdyż wyłączone jest wówczas niekorzystne działanie ciśnienia hydrostatycznego wody.

Po kąpielach kwasowęglowych niezbędny jest odpoczynek bezpośrednio po wyjściu z wanny (15—30 minut) oraz w okresie 1—2 godzin po zabiegu.

Stosowanie kąpieli kwasowęglowych ograniczone jest licznymi przeciwwskazaniami.

ZABIEGI BOROWINOWE

P e 1 o i d y. Do tzw. peloidów (nazwa ustalona zgodnie z umową międzynarodową) zaliczamy: odmiany torfu (borowiny), muł z jezior słonych oraz gliny lecznicze.

W skład borowiny wchodzą ciała próchnicowe roślinne, ciała żywiczne, związki żelaza, siarki, jodu, powstałe wskutek butwienia.

W borowinie krynickiej i ciechocińskiej stwierdzono również obecność ciał rujotwórczych, tzw. fitohormonów, o składzie i działaniu podobnym do folikuliny (hormon pęcherzykowy jajników").

Zawartość składników mineralnych w borowinie może być różna i zależna od podłoża.

Borowina jest złym przewodnikiem ciepła i powoli oddaje swe ciepło, przez co tolerancja ustroju na ciepło w środowdsku ogrzanej gęstej papki borowinowej jest duża (44—55°C).

445

1