44 (416)

O. ł * U-1 orak    M Sr>łio-$kucaiy ircJ.i, /V\Uvłu ymirrrrur. Wu<nvi 2W?

tśHN♦TK-tó-OI• 15104-5. w byWHPWN

ROZDZIAŁ 3 Uwarunkowania polityki tpoler/ncj 65

ekonomicznej różnych kategorii w obrębie tych grup: robotników poszczególnych branż i sektorów gospodarki, rolników wielkoobszarowych i posiadających gospodarstwa nietowarowe, specjalistów i pracowników o niższych kwalifikacjach zatrudnionych na stanowiskach nierobotniczych, przedsiębiorców zatrudniających pracowników najemnych i właścicieli firm rodzinnych. Pomimo tych przekształceń struktura społeczeństwa polskiego zachowuje swoiste cechy na tle rozwiniętych gospodarczo państw. Nadal bardzo liczni są pracownicy tradycyjnych działów gospodarki, np. polscy górnicy stanowią około połowy tej grupy zawodowej w UE, najwyższy jest też udział osób zatrudnionych w rolnictwie¹.

Z punktu widzenia struktury wydatków publicznych problemem jest duża liczebność tych grup oraz pozycja, jaką sobie one wywalczyły w systemie społeczno-ekonomicznym. Likwidacja przywilejów związanych z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę (nie tylko górników) umożliwiłaby znaczne obniżenie składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, z pozytywnymi skutkami dla ograniczania bezrobocia i zwiększania wydatków na cele rozwojowe. Podobne efekty można byłoby osiągnąć, ograniczając wielkość transferów publicznych na rzecz ludności rolniczej, która jako jedyna duża grupa w Polsce jest w praktyce objęta zaopatrzeniową techniką ochrony przed różnego rodzaju ryzykom socjalnym. Marginalne znaczenie płaconych przez rolników składek ubezpieczeniowych w stosunku do wydatków KRUS oraz zwolnienie z ubezpieczeń zdrowotnych i z podatku dochodowego (przy rekompensowaniu części wydatków na prowadzenie gospodarstwa) powoduje, żc prawic całość kosztów bezpieczeństwa socjalnego i dostarczania usług społecznych dla tej ludności jest finansowana zc środków pochodzących spoza rolnictwa. Zastrzeżenia aksjologicznie zorientowanej polityki społecznej powinno budzić objęcie świadczeniami i usługami opartymi na takich zasadach wszystkich rolników, w tym właścicieli gospodarstw farmerskich (i wielkoobszarowych), uzyskujących przeciętne dochody wyższe niż pracujący poza rolnictwem¹.

Badania socjologiczne wskazują na względną słabość w Polsce postaw obywatelskich, wyrażających się aktywnością w wyłanianiu i kontrolowaniu władz oraz uczestnictwie w organizacjach pozarządowych, a także kapitału społecznego, czyli obecności norm zaufania i wzajemności w stosunkach społecznych. Społeczeństwo polskie niezbyt chętnie uczestniczy w organizacjach i inicjatywach obywatelskich, w niewielkim także stopniu identyfikuje się z instytucjami publicznymi. W sektorze pozarządowym największe znaczenie mają organizacje pomocowe oraz zorienro-wanc na obronę i promocję interesów środowisk, które reprezentują. Utrzymuje się natomiast silna pozycja kręgów rodzinnych i przyjacielskich¹. Dominującym rodza-jem strategii życiowych Polaków pozostaje indywidualna zapobiegliwość, wykorzystująca więzi rodzinne i sieć znajomości, połączona z nieufnością wobec instytucji

' W 200 J roku wynosił on 19,2% ogółu zatrudnionych w gospodarce {za: Furost.it), ^r 7, gospodarstw tego typu (powyżej 15 ha) utrzymuje się około 1,7 min osób; zob. Jerzy Wilkin. Polska wiei i rolnutwo w obliczu wielkie; zmiany. w: Wymiary życia Społecznego. Palika na przelotnie XX i XIX wieku, Mirosława Marody (red.). Warszawa 2002, Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Stanisława Golinowska, Społeczeństw polskie IS lat po zmianie ustroju. Kondycja, stniktura społeczna. postawy, wanolci i kapitał sf/ołecztty. w: Raport społeczny, s. 151-157.