25 (751)

O. ł «U-łorak    M Srjłio-Slucaiy ircJ.i, /V\Uvłu ymirrrrur. Wu<nvi 2W?

tśHN♦TK-tó-OI• 15104-5. w byWHPWN 2t«T

46 CZęŚĆ ł Wprowadzeń* do polityki społecznej kapitał, rodzący się i próbujący przed wojną konkurować w Europie. Monopolizacja przemysłu, handlu i finansów doprowadziła do centralnego sterowania gospodarką. Zmieniając pod przymusem ustrój i „rezygnując" z planu Marshalla, Polska utraciła więzi gospodarcze na Zachodzie, ekonomicznie uzależniła się od ZSRR.

Nowy sposób zarządzania gospodarką - głęboko zmieniając strukturę społeczną (zlikwidowane zostały klasy posiadające) - nie zlikwidował nierówności społecznych, ale jc utrwalił w inny sposób. Powstały dysproporcje między miastem a wsią, skutkujące masowymi migracjami za pracą do miast. Rozwijały się przywileje nomenklatury i niektórych grup zawodowych związanych z przemysłem ciężkim. Wyrazem przywilejów w socjalizmie były - współcześnie stopniowo zapominane

-    imienne przydziały: mieszkań, samochodów, telewizorów, pralek czy lodówek. Korzystały z nich przede wszystkim uprzywilejowane grupy społeczne.

Nic bez znaczenia dla tła politycznego czasu powojennego była ideologiczna wojna z Kościołem katolickim, od pokoleń traktowanym przez Polaków jako ostoja narodowego ducha i tożsamości. Wojna ta miała swoje etapy i trwała praktycznie

-    z różnym natężeniem - do 1989 roku.

Monopol totalitarnej władzy srał się dla niej pułapką. Musiała ona lawirować pomiędzy doktrynalnymi oczekiwaniami Moskwy a wzrastającymi roszczeniami własnych obywateli. Okres PRL to czas cyklicznych przesileń, których głównym źródłem były sprawy bytowe. Obywatelskie protesty w latach 1956, 1970, 1976 czy 1980 przypominają nam o problemach zaopatrzeniowych, niedoborach żywności i próbach podwyżek cen, które wtedy występowały w gospodarce.

W okresie socjalizmu realnego dokonał się także postęp społeczny: zlikwidowano analfabetyzm, zrównano (w 1974 roku) prawa pracowników fizycznych i umysłowych, udało się także zasadniczo zmienić strukturę społeczno-ekonomiczną ludności. Urbanizacja. przemieszczająca ludzi ze wsi do miast, była dominującym procesem w latach panowania w Polsce tego ustroju, oznaczającym awans chłopstwa. Okres socjalizmu pokazał wszakże paternalistyczne oblicze totalitarnej władzy - głównego pracodawcy dla milionów ludzi. Państwo musiało się bezpośrednio troszczyć o swoich obywateli, albowiem około 1950 roku zlikwidowało ono sieć organizacji społecznych. Paternalizm monopartyjnego państwa oznaczał odebranie wolności inicjatywy na szczeblach samorządu lokalnego i zawodowego. Ludzie zwracali swoje oczekiwania i nadzieje do wszechwładnego państwa. Tworzył się mechanizm roszczeń adresowanych do państwa, których nie było ono w stanie udźwignąć. Powstały w 1980 roku ruch Solidarności ukazał słabość tak pomyślanego i realizowanego ustroju.

Nauka o polityce społecznej po II wojnie światowej

W I94S roku dalsze poszukiwania tożsamości omawianej dyscypliny prowadził Stefan M. Grzybowski¹. Uważał on, żc polityka społeczna ma jako nauka

1

Stefan M. Grzybowski. Wstęp do nauki polityk i społecznej, Kraków 1948, Czytelnik. Należy dodał, żc rok przed publikacją Grzybowskiego został wydany w Lodzi przez Polski Instytut Służby Społecznej wybór pism Konstantego Krzcczkowskicgo pi. Polityka społeczna Publikacja m stanowi nieocenione źródłu wiedzy o przedwojennym dorobku lego polityka społecznego.