461 (8)

i małżowiny uwzględni się kształt głowy, to całkowite wzmocnienie ucha zewnętrz-nego osiąga wartości IS-20 dR dla częstotliwości 2-5 kHz. Ucho zewnętrzne odgrywa rów nież rolę w lokalizacji źródeł dźwięku o częstotliwościach większych od 1.5 kHz.

Ucho środkowe usytuowane jest w wypełnionej powietrzem jamie bębenkowej i zawiera łańcuch kosteczek słuchowych* młoteczek, przyczepiony swą rękojeścią do błony bębenkowej, oraz kowadełko i str/emiąc/ko. które zamyka okienko owalne ślimaka ucha wewnętrznego. Fala dźwiękowa wprawia w drganie błonę bębenkową wtaz z młoteczkiem. Drgania młoteczka przekazywane są przez kowadełko do strzcmiączka. Ruch podstawy strzcmiączka zamykającej okienko owalne jest złożony i rozłożyć go można na ruch tłokowy, wahadłowy i obrotowy.

Zadaniem ucha środkowego jest transformowanie fali dźwiękowej rozchodzącej się w powietrzu na drgania podstawy str/emiąc/ka mogące efektywnie pobudzić ciecze ślimaka. Transformacja ta. nazywana też wyrównaniem (dopasowaniem) im-ptdancji. polega przede wszystkim na zwiększeniu ciśnienia wywieranego na płyn ślimakowy przez podstawę strzemiączka w stosunku do ciśnienia, działającego na błonę bębenkową. Mechanizm dopasowania impcdancji przedstawiono schematycznie na ryc. 15.12. Zwiększenie ciśnienia jest możliwe dzięki temu. żc powierzchnia błony bębenkowej jest około 30-40 razy większa od błony okienka owalnego. Ponadto ramię młoteczka jest 1.2-1.4 razy dłuższe od ramienia kowadełka (porównaj ryc. 15.12). Brak mechanizmu dopasowania impcdancji oznaczałby, że zaledw ie \%e energii fali akustycznej byłby transmitowany do ślimaka. Dopasowanie impcdancji przez ucho środkowe jest najlepsze w zakresie średnich częstotliwości (1-4 kHz) i między innymi dlatego też w tym zakresie ucho jest najbardziej czułe. Charakterystykę przeniesienia ucha środkowego (wzmocnienie sygnału w uchu środkowym jako funkcja częstotliwości) przedstawiono na ryc. 15.11 linią pr/erywaną o najdłuższych odcinkach.

Dodatkową funkcją układu kosteczek jest zabezpieczenie ślimaka przed dźwiękami o zbyt dużym natężeniu i małych częstotliwościach. Jeżeli natężenie odbieranego bodźca jest zbyt duże. to proces transmisji dźwięku może być kontrolowany (osłabiony) przez dwa mięśnie: mięsień naprężać/ błony bębenkowej i mięsień strzemiączkowy. W wyniku jednoczesnego działania obu tych mięśni, co ma miejsce w przypadku nadmiernie głośnych sygnałów, następuje ich usztywnienie prowadzące do ograniczenia drgań kosteczek słuchowych i do zmniejszenia amplitudy drgań przekazywanych do ślimaka. Mechanizm ten. zwany również odruchem strze/mączkowym, jest inicjowany z pewnym opóźnieniem względem początku nadmiernie głośnego dźwięku i nic zabezpiecza ślimaka pr/ed dźwiękami impulsowymi. takimi jak strzał z pistoletu. Odruch ten występuje dla sygnałów’ o poziomach 70-90 dB powyżej progu słyszalności.

Aby ucho środkowe mogło prawidłowo funkcjonować, w jamie bębenkowej musi panować takie samo ciśnienie jak na zewnątrz organizmu. Możliwe jest to dzięki istnieniu trąbki słuchowej (trąbki Eustachiusza). łączącej jamę bębenkową z gardłem, której światło, ze względu na specyficzną budowę, jest normalnie zamknięte i otwiera się tylko podczas ziewania, połykania, czy leź wymawiania ta-

461