466 467 (3)

Jednym ze środków zapobiegawczych jest zmniejszenie oporności źródła zasilania w szerokim zakresie częstotliwości za pomocą równoległego przyłączenia kondensatora blokującego Cb dużej pojemności. Jednakże z obliczeń wynika, że nawet w przypadku prostego wzmacniacza trójstopniowego wymagana wartość Cb wynosi tysiące mikrofaradów, co w praktyce jest nie do przyjęcia.

Drugim możliwym środkiem zapobiegającym jest stosowanie źródła zasilającego z stabilizacją elektroniczną napięcia wyjściowego (L12, str. 63... 80). Oporność wyjściowa takiego źródła wynosi kilka omów lub nawet Części oma, co w większości przypadków zapewnia normalną pracę wzmacniacza wielostopniowego. Jednakże stabilizowane źródła zasilania mają duże wymiary, małą sprawność oraz są drogie. Bez względu na to stosuje się je do zasilania wzmacniaczy wielostopniowych wówczas, gdy nie można stosować innych środków osłabiających sprzężenie pasożytnicze przez źródło zasilania oraz jeżeli zachodzi konieczność utrzymywania stałości napięcia zasilającego.

Rys. 9-10. Włączenie filtrów odsprzęgających a — szeregowe; b — równolegle; c — mieszane

Trzecim, najczęściej stosowanym środkiem osłabienia pasożytniczego sprzężenia zwrotnego przez wspólne źródło zasilania jest włączenie do obwodu wyjściowego stopni wstępnych filtrów C/R/, spełniających w tym przypadku zadanie filtrów odsprzęgających (rys. 9-10). Te filtry obniżają napięcie pasożytniczego sprzężenia zwrotnego, dochodzące do poszczególnych stopni do wartości dopuszczalnej.

Filtry odsprzęgające poszczególnych stopni można włączać szeregowo, równolegle i w sposób mieszany (rys. 9-10a, b i c). Szeregowe włączenie jest najbardziej ekonomiczne, gdyż przy nim można wykorzystać w pierwszych stopniach filtry odsprzęgające następnych stopni i dlatego należy go stosować najczęściej w praktyce. Wadą układu szeregowego jest silniejszy wpływ na charakterystyki. Utrudnia to ich stosowanie we wzmacniaczach szerokopasmowych z korekcją małej częstotliwości, którą szeregowe włączenie filtru odsprzęgającego może naruszyć. W celu uniknięcia takiej sytuacji trzeba, aby pojemność każdego z kondensatorów filtrów odsprzęgających była większa niż pojemność kondensatora korekcyjnego nie mniej niż 20... 30 razy. Jeżeli ten warunek nie zostanie spełniony stosuje się połączenie równoległe lub mieszane. Przy układzie równoległym pojemność filtru odsprzęgającego powinna przekraczać pojemność korekcyjną nie mniej niż 10... 15 razy. Jeżeli nie da się spełnić tego warunku, to filtrów się w takim wzmacniaczu nie stosuje, a do zasilania stosuje się prostownik o elektronicznej stabilizacji napięcia.

Faza napięcia pasożytniczego sprzężenia zwrotnego oraz Jej zmiana wraz z częstotliwością zależą od układów sprzężenia mię-dzystopniowego wchodzących w skład pętli sprzężenia zwrotnego, rodzaju oporności źródła zasilania oraz innych czynników. Bez względu na to obliczanie środków ochronnych nie przedstawia zazwyczaj większych trudności.

Obliczmy dla przykładu dopuszczalną oporność wewnętrzną prostownika stabilizowanego, zasilającego czterostopniowy lampowy wzmacniacz oporowy. Wewnętrzna oporność takiego wzmacniacza na bardzo małych częstotliwościach zazwyczaj bardzo mało zależy od częstotliwości i praktycznie ma charakter czynny. Na średnich i wielkich częstotliwościach kondensator blokujący, znajdujący się na wyjściu prostownika znacznie zmniejsza jego oporność wewnętrzną, a łącznie z nią i sprzężenie pasożytnicze. Dlatego samowzbudzenic wzmacniacza wywołane sprzężeniem pasożytniczym przez źródło zasilania występuje tylko na bardzo małych częstotliwościach.

Gdyby filtr C,R, nie wnosił przesunięć fazowych, to sprzężenie pasożytnicze, jak to wynika z polaryzacji sygnału i napięć sprzężenia pasożytniczego naniesionych na rys. 9-11, byłoby ujemne w pętlach 1 i 3 mających swój początek na siatkach lamp drugiego i czwartego stopnia, a dodatnie w pętli 2 mającej swój początek na siatce lampy trzeciego stopnia. Nie bacząc na to, że pasożytnicze sprzężenie pętli 2 jest dodatnie, zazwyczaj bardziej niebezpieczne jest ujemne sprzężenie pętli 1 na skutek większej głębokości tego sprzężenia, przekształcającego się w dodatnie na

53* 467