58192 skanuj0055 (42)

110 Środki dydaktyc/m

7.5. Podręcznik szkolny

Jednym z ważniejszych środków dydaktycznych jest pod ręcznik, który zawiera szczegółowe treści kształcenia określane w zarysie przez plany i programy nauczania.

Podręcznik ma do spełnienia określone zadania, a to:

—    ma służyć do opanowania nowych wiadomości z danej dziedziny wiedzy, łącznie z ich uporządkowaniem i utrwaleniem,

—    kształtować nowe oraz utrwalać już posiadane umiejęl ności i nawyki, w tym umiejętności samokształcenia,

—    ma służyć do całościowego i równocześnie problemowe go ujmowania zagadnień, zdobywania nowych wiado mości i umiejętności, poprzez racjonalne posługiwanie się już posiadaną wiedzą,

—    kształtować nawyk systematycznej kontroli, oceny oraz korekty przebiegu i wyników uczenia się,

—    pomagać w rozumieniu treści czytanego tekstu, czego wyrazem jest umiejętność powtarzania z pamięci najważniejszych wiadomości, rozpoznanie desygnatów opi sywanych pojęć wśród desygnatów pojęć bliskoznacznych,

—    egzemplifikować za pomocą odpowiednich przykładów główne tezy danego rozdziału czy podrozdziału,

—    pomagać w wyjaśnianiu związków i zależności zachodzących między charakteryzowanymi w podręczniku rzeczami, zjawiskami, wydarzeniami¹⁰².

W związku z tymi zadaniami podręcznik pełni różne funkcje dydaktyczne, a w szczególności:

—    funkcję motywacyjną, która polega na rozwijaniu sfery emocjonalno-motywacyjnej ucznia, a przede wszystkim na kształtowaniu jego zainteresowań oraz pozytywnego

IU2

Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej..., op. cit., s. 91.

nastawienia do uczenia się danego przedmiotu, na mobilizowaniu do pracy,

—    funkcję informacyjną, dzięki której umożliwia mu wzbogacenie zasobu wiedzy, i to nie tylko za pomocą tekstu, lecz również fotografii, rysunku, poleceń odsyłających do innych źródeł i metod zdobywania informacji, jak obserwacja czy eksperyment (doświadczenie itp.),

—    funkcję ćwiczeniową, która sprowadza się do kształtowania u uczniów — przede wszystkim w drodze kontroli, oceny i korekty przebiegu oraz wyniku własnej pracy — pożądanych umiejętności i nawyków, niezbędnych w procesie nauczania-uczenia się zarówno danego przedmiotu nauki szkolnej, jak i innych przedmiotów. Ułatwia to nie tylko zapamiętanie wiadomości, lecz także ich zrozumienie oraz posługiwanie się nimi, gdy tego wymaga sytuacja¹.

Opisane funkcje odpowiadają głównym ogniwom procesu nauczania-uczenia się; zaś efekty uzyskiwane dzięki tym funkcjom zależą od przestrzegania zasad ogólnodydaktycznych, metod nauczania itp.

Podręcznik powinien uwzględniać specyficzne właściwości uczących się, przygotowywać do samokształcenia, zawierać nowe rozwiązania dydaktyczne związane z multimedialnym systemem informacji. Szczególne znaczenie ma wkomponowywanie w treść podręcznika nawiązania do filmów, programów telewizyjnych, które powinny ułatwiać zrozumienie obrazów ruchomych lub innego przekazu treści. Ruchomy obraz traktuje się najczęściej jako ozdobnik abstrakcyjny do słów nauczyciela. Podręcznik powinien pomóc w rozumieniu roli i funkcji obrazu ruchomego.

Każdy podręcznik powinien:

—    ułatwiać zrozumienie przedmiotu,

—    uwzględniać stopniowe trudności w materiale merytorycznym, w rozwoju operacji umysłowych,

1

Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej..., op. cit., s. 93.