skanuj0051 (51)

102 Środki dydaktyczne

Jednym słowem służą poznawaniu rzeczywistości, poznawaniu wiedzy o rzeczywistości, kształtowaniu postaw i emocjonalnego stosunku do niej, rozwijaniu działalności przekształcającej tę rzeczywistość.

Wymienione funkcje środków dydaktycznych łączą się zarazem ze sobą i wzajemnie uzupełniają.

Proces nauczania wymaga przygotowania różnych środków wspierających czynności nauczyciela a uczniowi ułatwiających uczenie się. W tym też celu wykorzystuje się zarówno środki, zwane tradycyjnie pomocami dydaktycznymi, jak i nowoczesne, związane z rozwojem techniki i elektroniki, ze szczególnym uwzględnieniem radia, telewizji i komputerów. O ich doborze decyduje nauczyciel kierując się właściwościami wieku uczniów, zadaniami dydaktycznymi, cechami nauczanego przedmiotu, a także tym, czy są one w ogóle dostępne.

Nasycenie procesu dydaktycznego środkami dydaktycznymi nie gwarantuje jeszcze wzrostu efektywności pracy szkoły, gdyż nie zawsze środek jest lepszy od żywego nauczania. O wynikach bowiem nie decyduje środek, lecz proces dydaktyczny obejmujący działalność nauczyciela i uczniów, ukierunkowany na dokonanie określonych zmian w ich osobowości.

W klasach I-III ich wykorzystanie ma istotne znaczenie dla zmotywowania ucznia do podejmowania czynności i działania.

Często środek dydaktyczny ma przede wszystkim wartość motywacyjną. Kolor, wygląd powoduje, że dziecko chętnie sięga po niego, bawi się nim i niejako przy okazji uczy się. Do takiego typu środków zaliczyć można np. minikomputer Papy'ego stosowany w klasie I.

7.2. Klasyfikacja środków

Większość dydaktyków dzieli środki biorąc pod uwagę kryterium aktywizowanego przez nie narządu. Najczęściej dzielą je podobnie jak Cz. Kupisiewicz⁹⁵ na:

¹⁾⁵ Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej..., op. cit., s. 216.

1.    środki wzrokowe obejmujące naturalne przedmioty, maszyny, narzędzia, preparaty oraz modele, obrazy, wykresy, mapy, diagramy, podręczniki i teksty przedmiotowo-metodyczne;

2.    środki słuchowe pozwalające przekazywać dźwięk: magnetofon, gramofon, radio, instrumenty muzyczne i nagrania telewizyjne;

3.    środki wzrokowo-sluchowe (audiowizualne) łączące obraz z dźwiękiem: film dźwiękowy i nagrania telewizyjne wraz z projektorami i aparatami do odtwarzania filmów i nagrań telewizyjnych;

4.    środki częściowo automatyzujące proces nauczania i uczenia się: maszyny dydaktyczne, laboratoria językowe, dydaktyczne układy sygnalizacyjne, urządzenia in-terkomunikacyjne oraz komputery.

Można je też podzielić ze względu na adresata⁹⁶:

—    środki stanowiące wyposażenie uczącego się,

—    środki stanowiące wyposażenie nauczyciela,

—    środki stanowiące wyposażenie środowiska dydaktycznego (pracowni, boiska, ogródka, laboratorium językowego itp.),

—    środki stanowiące wyposażenie środowiska technicznego (foliogramy, przeźrocza, audycje radiowe, telewizyjne, nagrane taśmy magnetowidowe i magnetofonowe, testy do maszyn dydaktycznych itp.).

Biorąc pod uwagę kryterium chronologiczne możemy wyróżnić cztery generacje środków kształcenia:

—    środki proste — tablica, kreda, książki itp.,

—    techniczne środki audiowizualne — diaskopy, grafo-skopy, magnetofony, projektory filmowe, telewizja, magnetowidy itp.,

—    maszyny dydaktyczne — instruktory, trenery, repetytory, egzaminatory (powiązane z nauczaniem programowanym),

Nowak Z., Środki kształcenia (w:) Encyklopedia pedagogiczna..., op. cit., s. 818.