46

Henn* Kasza

Za przykład rozwiązania zaopatrzenia w wodę ze zbiorników zaporowych może posłużyć województwo śląskie (rys. 2.9). Górnośląski system zaopatrzenia w wodę pitną, pobieraną z ujęć powierzchniowych, oparty jest na rzekach czterech dorzeczy (Małej Wisły, Przemszy, Soły i Skawy). Retencjonowana woda w zbiornikach zuporowych jest transportowana za pomocą sieci „przerzutów wody surowej" do miejsc przeznaczenia. Przerzuty wody rurociągami łączą ze sobą rzeki i zbiorniki oraz stacje uzdatniania. Tak rozbudowany system wodny pozwala skutecznie zaopatrzyć w wodę mieszkańców Górnego Śląska oraz zaspokoić potrzeby przemysłu (Szczęsny i in. 2000).

Henn* Kasza

Rys 2.9. Schemat systemu zaopatrzenia w wodę województwa śląskiego (wg Bok i in. 2004 -zmienione); ZUli' Zakład Uzdatniania Wody w Goczałkowicach

pa*mn wpdy istniejący    •    pn*ma wody praktyczni# nieczynny

zbiornik wodny » budowie

jtóoMłkwo-<b

Woda służąca do zaopatrzenia ludności mo/c być przerzucana przez granice państw. Na to. że linia graniczna nic musi być problemem dla przesyłu wody, może posłużyć przykład Jastrzębia Zdroju. To 100-tysięcznc przemysłowe miasto, słynące głównie z wydobycia węgła kamiennego, leży około 15 km na północ od Karwiny (Karvinń) i nie posiada własnych źródeł wody. Morawskośląska woda jest dostarczana do Polski z rejonowego systemu ostrowskiego. Woda przesyłana jest magistralą (II km po stronic czeskiej, 4 km po polskiej). Pochodzi z dwóch źródeł na rzece Morawce i Orawicy w Beskidzie Wysokim. Ujęcia wody położone są na wysokości 500 m n.p.m. W czeską wodę zaopatrywana jest większość Jastrzębia Zdroju (Dziennik Zachodni 2005).

2.3.4. Zapewnienie żeglugi śródlądowej

Zbiorniki zaporowe funkcję zapewnienia żeglugi śródlądowej mogą pełnić w sposób bezpośredni lub pośredni. Pierwszy z nich polega na poprawie sytuacji wodnej rzeki, na której zostały wybudowane. Spiętrzenie rzeki powoduje podniesienie poziomu wody powyżej zapory a tym samym zapewnia podwyższenie głębokości nurtu. Jako przykład mogą posłużyć zbiorniki kaskady na Wołdze i Karnic, dzięki którym uzyskano zwiększenie gwarantowanej głębokości nurtu rzeki od 1.5 do 2.5 metra, a odcinek Wołgi pomiędzy Rybińskiem a Kalininem o długości 365 km. po powstaniu zbiornika zaporowego Rybińsk. został udostępniony dla statków. Z kolei na Wełtawie utworzono kaskadę zbiorników w celu zatopienia tzw. ..progów świętojańskich**, które udaremniały transport barek (Głodek 1985). Podobną rolę spełniły Zbiorniki Dnieprzańskie. Do czasu zalania porohów dnieprzańskich stanowiły one przeszkodę nie do pokonania przez żeglugę i była ona niegdyś przerwana na porohach, odbywając się powyżej i poniżej nich (Lwowicz 1979). Po oddaniu do użytku zbiornika Trzech Przełomów na Jartgcy (Chiny) zwiększy się żeglowność rzeki - statki oceaniczne o wyporności 10 tys. ton docierać będą dalej w głąb lądu. Dodam, że Jangcy jest główną drogą wodną Chin. Po powstaniu zbiornika zaporowego żegluga na odcinku dawnej rzeki będzie ułatwiona i bezpieczniejsza, gdyż prędkość wody w zbiorniku ulegnie zmniejszeniu do 0,25-0.50 m • s*¹ (wcześniej wynosiła 2 m • s'¹) oraz zlikwidowane zostaną płycizny (Warcholak, Winter 2007). Z relacji z podróży odbytej przez podróżnika -eksploratora Jacka Pałkicwicza - członka rzeczywistego Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie, na pokładzie statku wycieczkowego, jeszcze przed rozpoczęciem budowy zapory, można się dowiedzieć, że .....progi grzmią tam ..niczym galopujące dzikie konie” oraz że w Przełęczy Cieni składającej się z serii wąwozów .....wydaje się, te stalek zsuwa się z pochylni, tak wyraźny jest spadek rzeki”. Inne niebezpieczeństwo czekające na statki, to bardzo nieregularne dno. W reportażu czytamy, że .....wystarczy moment nieuwagi, aby rozpruć dno statku na podwodnej skale” (Pałk lewic z 1995, 2004). Inną kwestią pozostaje smutny fakt. że ten olśniewający chiński pomnik natury, jakim są Trzy Przełomy na Jangcy, pochłonie woda.

Drugi sposób zapewnienia żeglugi przez zbiornik polega na zasilaniu rzeki lub kanału w jego sąsiedztwie. Taką funkcję w naszym kraju spełnia hydrowęzeł Kłodnicy. Jest to zespól trzech zbiorników: Dzierżno Małe, Dzierżno Duże i Pławniowice. Ich wody zapewniają