42

Ncnnk Kasza

energię wytwarzały małe elektrownie wodne (o mocy poniżej 5 MW). W 2007 było ich 674 (w tym 560 spoza energetyki zawodowej) (GUS 2008a). Te małe elektrownie wodne usytuowane są na niewielkich zbiornikach wodnych, w których retencjonowana woda nieraz dodatkowo jest wykorzystywana na potrzeby rolnictwa, rybactwa, do celów przeciwpożarowych czy rekreacji. Uzupełniając powyższe informacje podam, że w okresie międzywojennym na obecnych terenach Polski funkcjonowało około 6500 różnej wielkości elektrowni wodnych (Jankowski, Chmielewska 2008a).

Szacuje się, że wielkość produkcji energii elektrycznej z elektrowni wodnych w naszym kraju, w optymistycznym wariancie, mogłaby w perspektywie kilkunastu lat I wzrosnąć łącznie do 6000 GWh, tj. około 4% całkowitej produkcji energii (Matuszek 2005a).

W 2005 roku udział elektrowni wodnych w Krajowym Systemie Energetycznym z punktu I widzenia mocy stanowił około 3% (Strategia Gospodarki Wodnej 2005). Charakterystykę największych pod względem mocy elektrowni wodnych w Polsce zawarto w tabeli 2.13.

Tabela 2.13. Największe elektrownie wodne (EW) w Polsce o mocy ponad 2,5 MW (wg Korczaka i R Jucha 2009 - zmienione)

L-P-	Nazwa EW	Rzeka	Rok uruch.	P«(MW)	PP(MW)
1	Żarnowiec	Piaśnica	1982	716,0	840"
2	Porąbka-Żar	Soła	1979	550,0	540"
3	Włocławek	Wisła	1970	162,0	-
4	Żydowo	Radew	1971	156,0	136"
5	Solina^0	San	1968	200	60,0^b)
6	Niedzica	Dunajec	1997	90,0	89,0^b>
7	Dychów^2*	Bóbr	1951	90,0	20,8^b>
8	Rożnów	Dunajec	1942	50,0	.
9	Koronowo	Brda	1960	26,0	_
10	Tresna	Soła	1967	21,0	_
11	Dębe	Narew	1962	20,0	_
12	Porąbka	Soła	1953	12,6	_
13	Malczyce	Odra	2001	11,4
14	Brzeg Dolny	Odra	1958	9,7
IS	Żur	Wda	1929	9,0
16	Myczkowce	San	1961	8,3
17	Czchów	Dunąjec	1954	8,0
18	Pilchowice 1	Bóbr	1912	7,9
19	Bielkowice	Rad unia	1925	7,5
20	Otmuchów	NysaKł.	1933	4,8
21	Jeziorsko	Warta	1994	4,8
22	Bobrowice	Bóbr	1925	2,5	•

Funkcja energetyczna zbiornika wodnego jest często jedną z wielu jego zadań (tab. 2.4) i hydroelektrownie powstające przy budowlach piętrzących typu zapora czy jaz są w tym wypadku elementem wtórnym inwestycji wodnej, a wykorzystanie energii jest „podporządkowane ogólnej polityce gospodarowania zasobami wodnymi oraz zasadom ochrony przeciwpowodziowej w zbiornikach retencyjnych” (Mikulski 1998). Wytwarzaniu energii elektrycznej wykorzystującej naturalne, odtwarzalne źródło wody płynącej w ciekach nie towarzyszy zanieczyszczanie powietrza spalinami, pyłami, popiołami. Poza tym, hydroelektrownie nie wytwarzają ścieków zanieczyszczających wodę i glebę. Dla uzasadnienia tego twierdzenia należy przytoczyć informacje o elektrowni wodnej stopnia wodnego Włocławek (Giziński, Falkowska 2003):

-    produkcja roczna energii elektrycznej wynosi 700-750 tys. M Wh.

-    wartość wyprodukowanej energii elektrycznej w ciągu roku wynosi 200-350 min zł,

-    chcąc wyprodukować taką ilość energii elektrycznej w elektrowni węglowej, należałoby spalić 420 tys. ton węgla, czego skutkiem byłaby emisja:

-    882 tys. ton CO2,

• 9 tys. ton SO2,

-    2100 ton NO,.

-    1700 ton pyłów (w tym 42 tony metali ciężkich),

-    100 tys. ton popiołów i żużli.

Stopień Włocławek „...tylko dzięki sprzedaży produkowanej przez hydroelektrownię energii elektrycznej zwróci! wszystkie koszty inwestycyjne w ciągu niespełna 7 lat, a przez pozostałe 29 lat produkuje energię prawie za darmo" (Szamowski 2005).

Hydroelektrownie mają swoje wady (Gronowicz 2008):

-    ingerencja w środowisko naturalne - towarzyszący elektrowni zbiornik wodny jest tworem sztucznym w środowisku, który powoduje zakłócenia w naturalnym biosystemie;

-    powodowanie poważnych zmian w strukturze hydrologicznej,

-    zamulanie zbiorników wodnych.

O oddziaływaniu zbiorników zaporowych na środowisko (w tym wykorzystywanych do produkcji energii) będzie mowa w rozdziale III.

Elektrownie cieplne (atomowe także) również potrzebują dla zapewnienia prawidłowego przebiegu procesów technologicznych dużej ilości wody, która służy do schładzania agregatów prądotwórczych. W tym celu nieraz przy tego typu elektrowniach, wraz z ich budową, tworzy się w pobliżu zbiornik, będący źródłem wody dla układu chłodzenia zakładu prądotwórczego. Taką funkcję spełnia np. zbiornik Rybnik usytuowany na Rudzie. Woda z tego zbiornika służy do chłodzenia wód zrzutowych z kondensatorów elektrowni cieplnej. W obiegu chłodzącym może maksymalnie uczestniczyć 32,2 m^l • •' (Kozłowski i in. 1981).

Dla pracy elektrowni cieplnych wymagane jest zapewnienie olbrzymiej masy wody, gdyż dla chłodzenia urządzeń takiego zakładu potrzeba jej średnio w ilości 30-40 m¹ » ' na każdy 1 min kilowatów mocy. Inaczej mówiąc, każda taka elektrownia o mocy 2-4 min kilowatów co sekundę wymaga dostawy 10-160 m³ wody (Avakian i in. 1979).

Z funkcją energetyczną zbiorników nieodłącznie powiązane są l/w. zbiorniki wyrównawcze. Są one usytuowane poniżej zbiornika energetycznego i ich zadaniem jc%c