49 (23)

/./. Wyltrane-zatffidnlenia chemii biidiiwluiiej

49

Rysunek 1.24, Defekty punktowe Sieci ktyMollcuicj 1151: u) wakans. b) biwukum. c) ulom międzywęzłowy, d) para wafcanę-atum międzywęzłowy

Najprostszym defektem punktowym jest wakans. wyli nic obsadzony przez atom węzeł sieci (rys. I.24a). W każdej strukturze krystalicznej istnieje pewna liczba wakansów w stanie równowagi termodynamicznej. Dodatkowe, czyli nierównowagowe, wakansy powstają przez odkształcenie plastyczne, napromieniowanie neutronami lub szybkie oziębienie z podwyższonej temperatury. Wakansy nierównowagowe m«ąą tendencje do grupowania się w skulska. Często również tworzą się biwakansy. czyli wakansy podwójne (rys. I.24b).

Jeśli atom znajduje się nie na właściwym miejscu, on nic w węźle sieci. lecz jest przemieszczony do pozycji międzywęzłowej, zwany wówczas jest ■omem międzywęzłowym (rys. I.24c). Ponieważ energia tworzenia defektów w postaci atomów międzywęzłowych jest większa od energii tworzenia defektów w postaci wakansów, ich stężenie równowagowe jest znacznie mniejsze od stężenia równowagowego wakansów.

Często powstają pary defektów punktowych, złożonych z wakansów i atomów międzywęzłowych (rys. 1.24d). Na tym głównie polega zdefektowanie wywołane napromieniowaniem neutronowym.

Defekty liniowe, jak z ich nazwy wynika, rozciągają się wzdłuż linii wyznaczonych przez węzły sieci i zwane są dyslokacjami. W ubiegłym stuleciu tego rodzaju przesunięcia pod wpływem sił zewnętrznych nazywano translacjami.

Z punktu widzenia atomistyczncgo należy o dyslokacji dodać, że przesunięcie jednoczesne wszystkich atomów wzdłuż płaszczyzny poślizgu jest nieprawdopodobne, gdyż wymaga bardzo dużych sił ze względu na wielką ilość atomów, które musiałyby, jednocześnie przechodzić przez stany pośrednie o dużej aktywności (wymagających dużych energii).