4 (2246)

ordynacyjne): pojętność ruchowa, sterowanie i regulację oraz przystosowanie do zmiennych sytuacji.

Hirtz (1985), opierając się na dokonaniach Blume (1981) i Harre (1985), ustalił 5 „fundamentalnych" zdolności koordynacyjnych. Są to: zdolność kinestetycznego różnicowania, zdolność zachowania równowagi (statycznej i dynamicznej), zdolność szybkiej reakcji, zdolność orientacji czasowo-przestrzennej, zdolność rytmizacji.

Do najistotniejszych zdolności koordynacyjnych w grze w piłkę nożną zalicza się w kolejności:

-    według Gagajewej (za Ljachem 1995) zdolność różnicowania, przystosowania, szybkiej reakcji, przewidywania.

-    według Brila (1980): zdolność różnicowania, przystosowania, szybkiej reakcji, przewidywania.

-    według Zimmermanna (1982): zdolność orietnacji, dostosowania, różnicowania, szybkiej reakcji.

-    według Meiera (1982): zdolność różnicowania (wyczucie piłki), orientacji, szybkiej reakcji, łączenia, dostosowania.

-    według Ljacha (1991 a): zdolność przestawiania, różnicowania, orientacji, szybkiej reakcji, łączenia.

-    według autora pracy (Stuła 1997): zdolność rytmizacji i wysokiej częstotliwości, przestawiania, różnicowania, orientacji i łączenia. Poniżej przedstawia się podstawowe zdolności koordynacyjne według kolejności opisu za Raczkiem i Mynarskim (1992).

Zdolność różnicowania warunkuje wysoką dokładność i ekonomię ruchów. Dominująca rola przypada w niej na przyjęciu, ocenie oraz przetwarzaniu informacji o kątowych pozycjach w stawach (komponenty przestrzenne), o stanie napięcia zaangażowanych mięśni (komponenty siłowe), oraz prędkości ruchów (komponenty czasowe). W sportach acyklicznych, a w piłce nożnej w szczególności, zjawisko to komplikuje się z powodu różnorodności ruchów, jakie zawodnik musi wykonać w zależności od warunków wyznaczonych przez aktualny stan walki sportowej. Istotną rolę w precyzyjnym przebiegu pożądanego zachowania się w walce sportowej odgrywa obszerność ruchu, szybkość, tempo i jego rytm, a także „współdziałanie” poszczególnych członków ciała. To precyzyjne „wyczuwanie” oparte na powstałych wyobrażeniach ideo- i sensomoto-rycznych, pozwala na właściwe dozowanie impulsów sterujących, umożliwiających optymalny przebieg czynności ruchowej, jak np. uderzenie piłki na określoną odległość, utrzymanie odpowiedniego tempa i rytmu biegu, „ułożenie ciała” do wykonania zwodu itp. Zwiększająca się skuteczność np. przyjęć piłki nogą związane jest z pełniejszym odczytywaniem większej liczby sygnałów, wynikających z wrażeń kines-tetycznych”.

Zdolność równowagi umożliwia utrzymanie „pionowej pozycji” ciała (równowaga statyczna) oraz zachowanie lub odzyskanie tego stanu (równowaga dynamiczna) w czasie wykonywania czynności ruchowych lub bezpośrednio po jej wykonaniu np. w walce „bark w bark”, w czasie stosowania w grze dryblingu itp. innymi słowy zdolność równowagi polega na jak najszybszym powrocie do pozycji wyjściowej po ruchach wykonywanych w każdym z kierunków (również obrotowych) z własnej woli zawodnika, wymuszonych w czasie akcji przez przeciwnika lub inne sytuacje meczowe powodujące chwilową utratę tej równowagi. Inny obszartej zdolności związany jest z zapewnieniem równowagi obiektom, takim jak np. piłka w czasie żonglowania. Wykonanie tej czynności związane jest z balansowaniem ciała wokół piłki (obiektu) przy małych płaszczyznach podparcia i warunkach częstych zakłóceń. Warunkowanie tej zdolności oparte jest na informacjach pochodzących z analizatorów dotykowych, kinestetycznych, optycznych i przedsionkowych. W czasie wykonywania czynności w równowadze statycznej lub ruchów wolnych, główną rolę odgrywa analizator kin estetyczny, natomiast w czasie wykonywania czynności lokomocyjnych i obrotowych analizator przedsionkowy.

Zdolność szybkiej reakcji - polega na wykonywaniu szybkich, celowych i krótkotrwałych czynności na określony sygnał (optyczny, akustyczny, kinestetyczny), w których zaangażowane może być całe ciało lub jego części.

0    poziomie tej zdolności świadczy czas, jaki upływa od momentu zadziałania sygnału do momentu zakończenia planowanego, ściśle określonego ruchu. Wyznacznikami tej zdolności jest więc czas reakcji oraz szybkość działania zaangażowanych mięśni. Elementy walki sportowej w piłce nożnej wymagają szybkiej

1    skutecznej reakcji, w których dominująca rola