42 (380)

82 Adam Krajczyk, Bogumił Ziółkowski

Rys. 6.12. Stop układu Co-Zn (mosiądz dwufazowy). Mieszanina nieregularna faz; a - Cu(Zn) i fazy ().

która jest roztworem stałym na bazie związku elektronowego CuZn. Pow. 500x, traw.: MilSCu

Gdy druga faza pojawia się w roztworze stałym w wyniku zmiany rozpuszczalności (wraz z obniżaniem temperatury) lub na skutek starzenia przesyconego roztworu, wówczas najczęściej jej udział objętościowy w mikrostrukturze jest niewielki. Sposoby rozmieszczenia wydzieleń drugiej fazy można podzielić na dwa warianty (1 i II).

I. Zależne od kąta zwilżania (równowagi napięć powierzchniowych). Wydzielenia takie zwykle powstają na granicach ziaren fazy pierwotnej i mogą przybierać kształty:

-    drobnych, pojedynczych wydzieleń (rys. 6.13),

-    tworzyć ciągłą otoczkę na granicy (rys. 6.14).

Rys. 6.13. Mikrostruktura stali stopowej austenitycznej. Roztwór stały podstawowy, graniczny na bazie odmiany alotropowcj Żelaza gamma, Fc^C, Cr, Ni). Na granicach ziaren i wewnątrz ziaren widoczne wydzielenia ciemnych węglików. Wewnątrz ziaren trawienie ujawniło również ziarna bliźniacze i węgliki. Pow.400x, traw.: elektrolitycznie

T

Ą

*

W pierwszym przypadku, jeśli wydzielenia te są trwałe, to mogą blokować migrację granic ziaren w podwyższonych temperaturach (teoria barier). W drugim, jeżeli jest to faza międzymetaliczna (a więc twarda i krucha), to zwykle wpływa na kruchość i łatwe pękanie wzdłuż granic ziaren w wyniku działających naprężeń.

Rys. 6.14. Stal niestopowa narzędziowa zawierająca około 1,2% C. Na granicach ziaren byłego austenitu widoczna ciągła otoczka wydzieleń cementytu wtórnego.

Pow. 230*. traw zasadowym pikrynianem sodu

Rys. 6.15. Stop Cu - 4% Al (dural), przesycony i sztucznie starzony. Mikrostruktura składa się z ziaren fazy a - Al(Cu) - roztworu stałego, podstawowego, granicznego. Ciemne wydzielenia to faza związku A!₂Cu. Pow. 250*. traw. Mil Al

II. Wydzielenia drugiej fazy są „rozrzucone” wewnątrz ziaren fazy pierwszej, zarówno kształt wydzieleń, jak i rozdrobnienie zależą od rodzaju i energii granicy między-