51

2. Założenia realizacyjne

Forma zajęć terapeutycznych

Za najbardziej odpowiednią formę zajęć reedukacyjnych uznaliśmy odmianę psychodramy nastawioną na kształtowanie zachowań człowieka. Jest to „dramatyzacja improwizowana ukierunkowana tylko intencją odtworzenia określonej sytuacji i określonego zachowania, służąca do osiągnięcia projektowanych stanów czy zmian” (Czapów, 1969, s. 10).

Ta forma zajęć z dziećmi wydaje się nam szczególnie dobra, ponieważ pozwala uwzględnić skomplikowaną naturę uczenia się na podstawie własnych doświadczeń; sprzyja dostosowaniu się do norm grupowych oraz niezależnemu, samodzielnemu podejmowaniu decyzji na temat własnego postępowania. Pozwala z jednej strony na rozwinięcie indywidualnej, spontanicznej twórczości, z drugiej zaś daje odczuć działanie wzajemnego nagradzania i karania się dzieci, czyli mechanizmów socjalizacyjnych (patrz s. 52—53).

[“Dziecko projektuje i odgrywa dowolne zachowania oraz sprawdza, do czego one prowadzą. Daje mu to poczucie wolności wyboru postępowania, nie prowadząc przy tym do tych przykrych niejednokrotnie konsekwencji, jakie zdarzają się w codziennym życiu. Towarzyszą temu te same przeżycia, ale o znacznie słabszym natężeniu, co ułatwia przyjrzeć się całej konfliktowej sytuacji spokojnie i wybrać najlepszą drogę postępowania.

-''Psychodrama daje możliwość eksperymentowania z własnym zachowaniem, zmieniania go i powtarzania. Daje także możliwość zobaczenia całej sytuacji z punktu widzenia wszystkich jej uczestników — przez przyjmowanie różnych ról oraz ich zmianę. Sprzyja zatem rozwojowi decentracji interpersonalnej (patrz s. 81—83).

Ponadto psychodrama ułatwia stwarzanie sytuacji po-/walających na wytwarzanie nawyków przez umożliwienie odgrywania przez dziecko wielu różnorodnych ról i powtarzanie prawidłowych rozwiązań konfliktu. Pozwala dzieciom wzajemnie nagradzać zachowania społecznie pozytywne, a przede wszystkim zachowania wykazujące zrozumienie, że osoby, które weszły z sobą w konflikt, nie mają intencji „wrogich”, „zagrażających” ich potrzebie kontaktów emocjonalnych z rówieśnikami i pozycji w grupie. Sprzyja stosowaniu wzmocnień bezpośrednich i pośrednich (nagrody czy kary mogą dotyczyć obserwowanych zachowań inscenizowanych przez inne dzieci, których te nagrody lub kary dotyczą bezpośrednio). Daje możliwość wprowadzenia do zajęć atmosfery akceptacji i życzliwości, które z psychologicznego punktu widzenia są niezbędne przy wszelkim działaniu wychowawczym bądź psychoterapeutycznym.

D. Widlócher twierdzi, że psychodrama nadaje się dla dzieci od dwunastego roku życia (Zalewska, 1967). Oczywiście jego interpretacja zajęć psychodramatycznych obejmuje także treść sesji, my natomiast proponujemy stosowanie w procesie terapii jedynie formy dramatyzacji improwizowanej. Jej treść programujemy, opierając się na dorobku psychologów zajmujących się zagadnieniami agresji u dzieci. Ponadto można dzieciom ułatwić inscenizację nie tylko przez ukierunkowanie treści, ale również organizacyjnie przez wprowadzenie do inscenizacji kukiełek.

Treść zajęć terapeutycznych

Szczegółowy program, a zwłaszcza tematyka zajęć powinny być na tyle elastyczne, aby mogły podlegać modyfikacji przewidującej rzeczywiste konflikty dzieci danej grupy. Powinna ona składać się z zestawu sytuacji sprzyjających występowaniu zachowań agresywnych.

Z. Skórny dokonał systematyzacji dużej liczby obser-

93