52 (62)

METAMORFIZM

Metamorfizm jest to zespół procesów prowadzących do zmiany budowy wewnętrznej oraz zazwyczaj też składu chemicznego skał, zachodzących głównie w warunkach podwyższonej temperatury lub/i ciśnienia, a niekiedy również wskutek oddziaływania czynników chemicznych. Procesy metamorficzne zachodzą - w odróżnieniu od magmatyzmu - bez większego ilościowego udziału fazy ciekłej, w skałach wykazujących w. przewadze stały stan skupienia. Procesy te odbywają^ się najczęściej w głębi skorupy ziemskiej, na znacznych głębokościach, poniżej strefy/ wietrzenia oraz diagenezy. Obejmują zarówno skały osadowe, jak i magmowe oraz wcześniej powstałe skały metamorficzne. Powodują one zmianę, czyli metamorfozę (gr. metamorphosis - przeobrażenie; C. Lyell, 1833) pierwotnych struktur i tekstur tych skał oraz prowadzą do zmian ich składu mineralnego, a niekiedy też - w przypadku przeobrażeń o charakterze- metasomatycznym -chemicznego. Wyjątek stanowi część skał kataklastycznych, tworzących się w warunkach metamorfizmu dynamicznego, stanowiących zmielone odpowiedniki utworów wyjściowych.

Produktem procesów metamorficznych są skały metamorficzne. Zawsze wykazują one budowę krystaliczna^ Wzrost kryształów w warunkach metamorficznych odbywa się w stanie stałym, niekiedy przy niewielkim udziale fazy ciekłej. Proces ten zwany blastezą (krystaloblasteza^, metablasteza,, rekrystalizacją), prowadzi do tworzenia się nowych minerałów lub ich zespołów (paragenez), zwanych blastami. Nazwy skał metamorficznych powstałych wskutek przeobrażeń wcześniejszych skał magmowych, opatruje się * niekiedy przedrostkiem orto -(np. ortognejs, ortoamfibolit), natomiast jeśli utworzyły się one z utworów osadowych - przedrostkiem para -(np. paragnejs, paraamfibolit).

Zmiany metamorficzne często stanowią kontynuację przeobrażeń diagenetycznych zachodzących w skałach osadowych. Granica między diagenezą, a metamorfizmem jest