5

I’i/odstawia i im U iglnię matkę sled/ąt. |. I ■ • i • >) i»11 na .ilr w s. .u Ir stylizowanej

n.i klasyi zną. Bogini trzyma n;i rękach clwt i|i’ I y« li się niemowląt, dopoml nająeych się o jej pierś. Na jej łonie leżą owm< , na gb>svir . .r. ma wieniec z kłosów i maków. W tle rosną - wyraziście w kompozycji wyodiębninne zboża, maki i inne rośliny. Ciało, szata i postawa kobiety miały u wal. i wywołać wielorakie skojarzenia. Obojętnie jednak, czy spoglądający na boginię matkę łączył ją z ikonografią Wenus (motyw szaty), czy też Cerery (nakrycie głowy, wieniec z kłosów), czy wreszcie bogini Ziemi - Tellus (umieszczenie na skale, otoczenie), pojmował natychmiast, że przedstawionemu bóstwu świat zawdzięcza urodzaj i wszelki wzrost.

Wieloznaczna i eklektyczna ikonografia odpowiadała właściwemu dla poezji czasów Augusta odwoływaniu się w utworze do pokrewnych sobie bóstw. Była ona również charakterystyczna dla personifikacji stworzonych na potrzeby religii doby Augusta, nieodpowiadających żadnemu z przekazanych mitów. Tradycyjna ikonografia pozwalała widzowi na podstawie określonej pozy (na przykład Demeter siedząca na ziemi), ubioru lub atrybutu przywołać w myśli cały mit. Nowe bóstwa nie ucieleśniały już jednak mitycznych postaci, ale wartości i siły, ewokowane jedynie przez atrybuty. Cechą tą odznaczały się wszystkie personifikacje obecne w sztuce rzymskiej.

W przypadku opisywanej bogini matki lub bogini natury zaprezentowano szczególnie bogaty zespół wartości. Eklektyczna postać przedstawioną została na ile krajobrazu, objaśniającego obszar jej działania. Poniżej siedzącej bogini artysta zamieścił swoisty komentarz, przedstawiając w pomniejszonej skali odpoczywającą krowę i pasącą się owcę - symbole pomyślnego wzrostu trzody i szczęścia wieśniaczego życia. Po obu stronach centralnej figury widzimy pochodzące z klasycznej greckiej ikonografii postacie dwóch bliźniaczych personifikacji morskiego i lądowego wiatru (aurae). Personifikacja wiatru (aura) lądowego szybuje na łabędziu ponad porosłym bujną trzciną strumykiem, symbolizowanym przez wywrócone naczynie. Personifikacja wiatru morskiego siedzi na usłużnym morskim potworze. Nowe czasy pozwoliły oswoić nawet takie monstrum. Wiatry' (aurae) zapowiadają deszcz i pomyślną pogodę, zapewniają urodzaj i szczęśliwą' rozwój, dlatego są ściśle związane z boginią, na którą spoglądają z uwielbieniem. Artysta nie nakreślił tutaj scenerii krajobrazowej, ale symboliczną przestrzeń obrazu, której poszczególne elementy winny być odczytywane pojedynczo. Z tego powodu przedstawiano je w dowolnym powiększeniu lub pomniejszeniu.

W przeciwieństwie do zwierząt nieliczne rośliny zostały wyolbrzymione. Przed oczami bogini rozwijają się w cudowny niemal sposób kłosy. Poniżej apolońskicgo łabędzia wyrasta drzewo wawrzynowe. Ten kontekst sprawia, że nawet trzcina staje się znaczącym symbolem życiodajnej wilgoci. Mamy więc do czynienia ze swoiście wyidealizowanym przedstawieniem, którego poszczególne symboliczne obrazy' budziły w widzu różnorakie skojarzenia. Utrwalone dzięki nim w pamięci przymioty bogini zachęcały' do oddawania hołdu zarówno jej działaniu, jak i działaniu samego Augusta.

Imię bogini pozostaje zagadką. Można bowiem odnaleźć ustępy utworów poetyckich odnoszące się zarówno do bogini Ziemi (Tellus), Wenus, ale również Italii . i Pokoju (Pax). Jest to możliwe, gdyż poeci opisujący różne postacie mityczne

I U). Ołtarz Pokoju (Ara Pacis). Bogini Pokoju (Pa.\) z symbolami urcxlzaju, klrtnj il|totktl<MbMtu niw Mirt do bogini Ziemi (Tellus), jak również do zsyłającej urodzaj Wenus.

I symboliczne używali tych samych motywów. Podobnie w obrazie celowo (łowią-ano różnorodne znaki szczęścia i dobrodziejstw, co dowodzi, że na podstawie »n mego przedstawienia nie sposób określić imienia bogini. Najwięcej nfyiiinelilów przemawia chyba za Pokojem Augusta (Pax Augusta), ponieważ obraz zdobi i W^; tarz Pokoju (Ara Pacis) i posiada odpowiednik w wizerunku tronująi c| Komy im trofeach wojennych. Widz powinien oglądać oba obrazy razem i odczytywać j||t0| cynik restytucji męstwa (virtus) rzymskiego oręża zapewniającego bezptei zertMWO len sam związek w bardziej abstrakcyjny sposób przedstawiony został na nliai u Kartaginy (ryc. 247). Inne ujęcia pozwalają identyfikować boginię z niemowlęta mi i owocami jako Ziemię (Tellus), Italię lub Cererę. Na przykład na pancerzu po-i|gu z Prima Porta (ryc. 137) przyjęta ona postać bogini Ziemi, na co w sk a. u|< b i leżąca pozycja oraz kompozycja całości. Jednak i ten wizerunek nie przestaje »yi» holizować pokoju i obfitości nowych czasów, ryle tylko, że jedynym ich znak li tu j- i w obrazie róg obfitości. To samo można powiedzieć o bogini ukazam i na (ii-mma Augustea (ryc. 182). Każde przedstawienie bogini matki, odwołuj.|i e się do któregokolwiek z bóstw kobiecych, ucieleśniało w czasach Augusta tę ■ im i wartość.

Bogactwo symboliki w przedstawieniu bogini Pokoju (Pax) wywoływało lii. m kojarzenia, łatwe do odczytania dzięki swoistemu zestawieniu kompozycyjnemu. Zwłaszcza że współcześni od dawna znali poszczególne symbole obrazowe, inne a wpojono im skutecznie przy okazji obchodów święta wiekowego (lucli saeculurcs)