5 rozpuszczalniki 1

ROZPUSZCZALNIKI ♦ 41

ROZPUSZCZALNIKI

Może nim być każdy płyn, który pozwala rozprowadzić substancję stałą, tworząc roztwór. Rozpuszczalność zależy od właściwości elektrostatycznych i wielkości cząsteczki, gdyż małe molekuły rozpuszczają się łatwiej niż większe. Cząsteczki są elektrycznie obojętne, gdyż ładunki ujemne i dodatnie równoważą się. Jeśli ładunki rozłożone są symetrycznie, cząsteczkę określamy mianem apolarnej, jeśli niesymetrycznie - polarnej. Ogólnie rzecz biorąc, apolarne materiały rozpuszczają się w nie apolarnych rozpuszczalnikach. a materiały polarne w rozpuszczalnikach polarnych. Na przykład, glukoza rozpuszcza się w wodzie, a celuloza, która składa się z cząsteczek glukozy, jest nierozpuszczalna w wodzie. Jeśli celulozę poddamy konwersji, stanie się wówczas polarną karboksymetylocelulo-zą rozpuszczalną w wodzie.

W pracy artystów rozpuszczalniki odgrywają zasadniczą rolę, gdyż umożliwiają przekształcenia substancji stałej, takiej jak klej czy żywica, w równomierny roztwór, który można swobodnie rozprowadzić po powierzchni: po wyparowaniu rozpuszczalnika nic pozostaje osad. Jeszcze istotniejsze jest zastosowanie rozpuszczalników jako rozcieńczalników zmniejszających lepkość farby bądź werniksu umożliwiających rozprowadzenie ich cienką warstwą. Żywicę rozpuszcza się w jednym rozpuszczalniku, a rozcieńcza w innym.

CECHY

ROZPUSZCZALNIKÓW

Przydatność rozpuszczalni ków określa sześć zasadniczych właściwości:

Yloc To możliwość rozprowadzenia substancji. Pomiaru mocy dokonuje się następująco:

■    określając wartość KB (kaurubutanol) - jest to ilość roztworu żywicy kauri w butanolu potrzebnej do zmętnienia testowanej ilości rozpuszczalnika

■    określając punkt anilinowy

- temperatura, w której mieszanka rozpuszczalnika i aniliny staje się mętna.

Punkt wrzenia

To temperatura, w której rozpuszczalnik wyparowuje.

Czysta ciecz, jednorodna chemicznie ma charakterystyczny punkt wrzenia. W przypadku mieszanin (benzyna lakowa) mówimy o przedziale temperatur wrzenia. Wyróżniamy tutaj

ROZCIEŃCZALNIKI

Chcąc uzyskać odpowiednie właściwości, takie jak płynność czy stopień parowania, roztwory żywiczne rozcieńcza się płynem nie będącym rozpuszczalnikiem żywic. Określamy go mianem rozcieńczalnika: jego stosowanie należy starannie kontrolować, gdyż żywica może wytrącić się z roztworu.

Rozcieńczalniki dodaje się także do roztworu żywicy, aby uzyskać odpowiednią konsystencję. Są one najczęściej rozpuszczalnikami dla żywicy i nie spowodują jej wytrącenia z roztworu.

początkowy punkt wrzenia, następnie środkowy zakres zmieniający się wraz ze składem procentowym destylowanej mieszaniny i punkt końcowy.

Prędkość parowania

Ma szczególne znaczenie dla artystów. Określa prędkość, z jaką lotny rozpuszczalnik opuszcza powłokę farby lub werniksu.

Ten czynnik ma bardzo ważne znaczenie dla powłok, które schną wyłącznie przez parowanie rozpuszczalnika. Prędkości parowania są porównywalne; octan butylowy traktujemy jako standard o wartości 100; ksylen o wartości 68 paruje wolniej, a alkohol etylowy z wartością 203 - znacznie szybciej.

Punkt zapłonu

To temperatura, w której para wydobywająca się z substancji płynnej zapali się. kiedy pojawi się źródło iskrzenia. Ma to znaczenie dla bezpiecznego posługiwania się rozpuszczalnikiem.

Toksyczność

Ciało wchłania substancje lotne wydychając je. Mogą one również działać toksycznie w kontakcie ze skórą. Stopień szkodliwego oddziaływania jest różny. Rozpuszczalniki organiczne wywołują efekty podobne