56 (210)

tekście przystosowywania polskiej gospodarki do wymagań Unii Europejskiej. Mowa tu zarówno o rynku edukacji, jak i o rynku pracy, jako że te dwa komponenty są ze sobą nierozerwalnie sprzęgnięte. W Narodowej Strategii Integracji przyjętej w 1996 roku wymienia się kilka takich obszarów dostosowawczych, w obrębie których postępujące (w różnym tempie i z różnym powodzeniem) zmiany bezpośrednio oddziałują na rynek pracy i edukacji. Oto niektóre z nich (por. Kwiatkowski (red.), 2001, s. 21-26):

-    swobodny przepływ towarów (zniesienie barier celnych, dostosowywanie norm technologicznych do obowiązujących w Unii) oznaczający z jednej strony zmiany w zakresie treści kształcenia i infrastruktury szkolnej oraz w przygotowaniu nauczycieli, z drugiej zaś strony - zintensyfikowanie procesu wychowawczego uwzględniającego w większym stopniu samokontrolę przyszłych pracowników i kształtowanie u nich postaw służących stałemu doskonaleniu się i dbałości o jakość pracy,

-    swobodny przepływ usług wymuszający przeprofilowanie wielu sektorów edukacji zawodowej tak, aby przygotować młodzież do funkcjonowania w warunkach europejskiej konkurencji,

-    swobodny przepływ kapitału, który m.in. umożliwi inwestowanie w Polsce osobom z UE i stworzy pole dla krajowych wykonawców tych inwestycji, od których będzie się oczekiwać funkcjonowania według unijnych standardów,

-swobodny przepływ pracowników wymuszający głównie zmiany programowe (np. wprowadzenie do programów nauczania treści związanych z europejskim prawodawstwem czy polityką socjalną, nacisk na czynną znajomość języków obcych) i dookreślenie procedur wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych w ramach Unii.

Restrukturyzacje zakładów pracy, prywatyzacja wielu sektorów gospodarki, zintensyfikowanie procesów pracy i zwiększenie ich efektywności (m.in. dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii), dyslokacja w wielu wypadkach z dużych, nadmiernie rozbudowanych zakładów pracy funkcjonujących w nierentownych sektorach rynku do małych i średnich przedsiębiorstw prywatnych, a także nieadekwatność dotychczas zdobywanych kwalifikacji zawodowych przyczyniają się do dramatycznego wzrostu bezrobocia, a co za tym idzie obniżenia poziomu życia rzesz ludzi. Wśród niemal trzymilionowej grupy bezrobotnych w Polsce, specyficzna z punktu widzenia psychologicznego jest sytuacja absolwentów szkół, którzy bezpośrednio po zakończeniu edukacji pozostają bez pracy¹⁵.

¹⁵ Udział bezrobotnych absolwentów szkół w ogólnej liczbie bezrobotnych stale wzrasta (dla przykładu już w pierwszym kwartale 2001 roku wynosił on ponad 6% - Informacja o stanie i strukturze bezrobocia w marcu 2001 r. KUP, Warszawa 2001). Można przypuszczać, że taka sytuacja absolwentów wielu kierunków kształcenia i narastający wśród

56