60

Okolica ruchowa (zwana też motoryczną) znajduje się w tylnej części płata czołowego w obu półkulach (pola: 4, 6, 8 i 44). Współdziała ona ściśle z okolicą skórno-kinestetyczną. * Pole 4 uważane jest za jądro korowej części analizatora ruchowego. Pola 6 i 8 stanowią okolicę przedruchową; przypuszcza się, że czynność tej okolicy polega na regulacji ruchów złożonych. Pola ruchowe dla narządów mowy, a więc dla języka, żuchwy, gardła i krtani, znajdują się w dolnej części zakrętu przed środkowego w obu półkulach. Obustronne uszkodzenie tych pól wywołuje porażenie odpowiedniego narządu, jednostronne uszkodzenie objawia się nieznacznym upośledzeniem jego ruchomości, powstające przy tym zaburzenia mowy zwane są dysartrią.

Okolica ruchowa mowy, zwana też ośrodkiem Broca lub okolicą kinetyczną zajmuje pole 44 w- lewym płacie czołowym i obejmuje jego tylno-dolne części. Od okolicy tej zależna jest kinetyczna gnozja narządów mowy, a więc analiza ich ruchów, zabezpieczająca organizację poszczególnych elementów w całość, tzn. płynność przechodzenia od jednego elementu do drugiego. Ta organizacja procesów-ruchowych w czasie, czyli dynamiczny aspekt mowy, wyraża się odpowiednią kolejnością głosek w sylabach, sylab w wyrazach i wyrazów w zdaniach, oraz odpowiednią intonacją które są rejestrowane na elektromiogramach mięśni. Elektromiogramy języka. warg krtani — wykonywane w czasie różnych rodzajów' działalności myślowej: czytania określonych tekstów', wykonywania zadań rachunkowych w pamięci, podczas bezgłośnego mówienia - wykazują występowanie utajonych reakcji narządów mownych. tzn. znaczną aktywność elektryczną w mięśniach narządów mowy oraz zależności natężenia dynamiki reakcji aparatu ruchowego mowy od stopnia trudności wykonywanych zadań. Tego rodzaju badania były przeprowadzane u głuchych i u afatyków (So-kołow, 1966). Dotychczas nie udało się jednak wyjaśnić, jakie procesy kory mózgowej dają notowane potencjały. Można przypuszczać, że będzie to możliwe przy zsynchronizowaniu zapisów clektromiograficznych z zapisem elcktroencefalograficznym, tzn, z zapisem reakcji neuronów na bodźce werbalne.

E. D. Bcrlync (1969) wyraża pewne wątpliwości, czy można utożsamiać myślenie z tymi obwodowymi procesami ruchowymi oraz — czy myślenie składa się z reakcji werbalnych.

■

i modulacją siły głosu. Uszkodzenie okolicy ruchowej mowy powoduje afazję eferentną ruchową.

Okolica przedruchowa znajduje się w lewym płacie czołowym, ku przodowi od okolicy Broca. Uczestniczy ona w organizacji bardziej złożonych form czynności nadawania mowy, jak tworzenia dłuższych tekstów, wymagające uprzedniego zaprogramowania tego tekstu w mowie wewnętrznej.

Dodatkowe pole ruchowe dla mowy znajduje się na przyśrodkowej powierzchni płata czołowego, ku przodowi od ruchowej reprezentacji dla kończyny dolnej. Przypuszcza się, że dodatkowe pole ruchowe uczestniczy także w procesie mowy, ale rola jego nie jest jeszcze znana.

Okolica słuchowa znajduje się w tylno-górncj części płata skroniowego obu półkul. Pola 41 i 42, obejmujące zakręt poprzeczny zwany zakrętem Heschla, są polami projekcyjnymi. Obustronne ich zniszczenie powoduje głuchotę. Polem gnostycznym jest pole 22, zajmujące zakręt skroniowy górny. Odbywa się w nim analiza i synteza doznań słuchowych. Przy uszkodzeniu tego pola dźwięki są słyszane, ale nie są rozpoznawane.

Pole słuchowo-gnostyczne (zwane także ośrodkiem Wernickego), obejmujące tylne części górnego zawoju skroniowego w lewej półkuli i mające połączenia z okolicą Broca, jest okolicą słuchu fonematycznego. Zależna od tego pola gnozja słuchowa jest umiejętnością dokonywania analizy i syntezy mowy, tzn. różnicowania głosek danego języka.

Pole słuchowo-mnestyczne znajduje się w środkowej części lewej okolicy skroniowej i ma połączenia z korową częścią analizatora wzrokowego. Nadchodzące do pola mnes-tycznego impulsy słuchowe przechowywane są w nich aż do powstania większej całości, czyli syntezy obrazu słuchowego. Pierwszy impuls zostaje zachowany aż do nadejścia ostatniego impulsu danego fragmentu tekstu. Funkcją pól słu-chowo-mnestycznych jest zdolność przechowywania śladów słuchowych wyrazów, a także ich aktualizacja.

Analiza i synteza wzrokowa odbywa się w okolicy wzrokowej, która zajmuje pola 18 i 19 w piacie potylicznym. Polem projekcyjnym jest pole 17. Zarówno percepcja mowy,

61