66 (85)

To warto wiedzieć

Bufor i układy pracy

W klasycznych mikrofonach pojemnościowych układ elektroniczny jest dość złożony. Natomiast w mikrofonach clektretowych bufor ten jest dużo prostszy. W roli bufora od początku wykorzystywany jest pojedynczy tranzystor JFET.

Rysunek 92 pokazuje ideę, gdzie rolę takiego bufora pełni wtórnik źródłowy. Taki mikrofon ma trzy końcówki.

Obecnie zdecydowanie bardziej popularne są dwukońcówkowc wkładki elektretowe. Mają one nieco inny schemat wewnętrzny - rysunek 93. Tranzystor JFET nie pracuje tu jako wtórnik, czyli układ ze wspólnym drenem, tylko w układzie ze wspólnym źródłem. Rezystor obciążenia dołączany jest z zewnątrz. Właśnie taka koncepcja umożliwia realizację mikrofonów dwukońcówkowych.

Na marginesie warto nadmienić, żc mikrofon trzykońcówkowy bez żadnych przeróbek może pracować jako dwukońcówkowy - wystarczy włączyć go według rysunku 93, z nie-podłączonym środkowym wyprowadzeniem.

Warto podkreślić, że konstrukcja wkładek elektretowych jest naprawdę prosta i że wbrew pozorom w układzie nic potrzeba ani dodatkowych kondensatorów, ani nawet rezystora w obwodzie bramki - rysunek 94. Między okładkami przetwornika pojemnościowego nie występuje wysokie napięcie stałe, a w tranzystorach JFET złącze bramka—źródło ma pewną maleńką upływność, co jest wystarczające, by sprowadzić do zera ewentualne napięcia stałe, jaki, mogłyby się

Rys. 94

Rys. 93

Rys. 92

OUT

©Ciiąć

O GND

Rys. 96

przeciąć

ścieżkę!

t

G

5

^OUT Fot. 95

O GND

pojawić na okładkach

O GND P^rzetwomika, na przykład w procesie produkcji. W ten sposób bramka tranzystora JFET pomimo braku rezystora ma potencjał masy, co jest warunkiem poprawnej pracy tego tranzystora.

Trzeba pamiętać, żc tranzystor JFET, zwłaszcza pracujący w układzie wspólnego źródła, jest elementem silnie nieliniowym, co oznacza, że popularne wkładki mikrofonowe przy większych poziomach sygnału mają znaczne zniekształcenia nieliniowe, rzędu nawet kilku procent. Natomiast w mikrofonie trzykońcówkowym tranzystor JFET pracuje jako wtórnik i mikrofon ma nieco lepsze parametry, w szczególności liniowość. Wiedząc o tym, niektórzy hobbyści przerabiają mikrofony elektretowe dwu-końcówkowe na trzykońcówkowe. W wielu przypadkach jest to możliwe, gdy wyprowadzenie źródła JFET-a jest wlutowane w tylną płytkę mikrofonu - wystarczy wtedy przeciąć kawałek ścieżki według fotografii 95 i dodać rezystor według rysunku 96 (porównaj rysunek 89). Jeszcze lepiej byłoby

wstawić w Rys. 97 obwodzie źródła nic rezystor, tylko źródło prądowe, jak pokazuje rysunek 97, o prądzie dobranym do właściwości tranzystora JFET (żeby spoczynkowe napięcie stałe na wyjściu OUT było bliskie zeru). Wtedy nieliniowość JFET-a zostanie wyeliminowana niemal całkowicie i na wyjściu wystąpi dokładnie taki sam sygnał, jak na przetworniku pojemnościowym.

Ponieważ mikrofony elektretowe nadal są najpopularniejsze, w następnym odcinku zamieszczone będą dalsze informacje na ich temat.

(red)

źródło prądowe o prądzie dobranym do parametrów tranzystora JFET

O U+

przeciąć

ścieżkę!

OGND

O OUT

Ciąg dalszy ze strony 63

Po kliknięciu niebieskiej strzałki (pole nr 1 na rysunku 6) program będzie wykonywany tak długo, aż nie napotka takiej pułapki - wtedy nastąpi jego automatyczne wstrzymanie. Jest to bardzo użyteczne narzędzie, pozwalające wykonywać program do momentu, aż nie nastąpi konkretna sytuacja (np. wejście w obręb instrukcji warunkowej if). Teoretycznie narzędzie to nie jest potrzebne, bo w każde miejsce można dojść, korzystając z opcji step

into, ale oszczędza ono znaczną ilość czasu, a program pracuje w trybie rzeczywistym do momentu zatrzymania.

W zasadzie najciekawszym narzędziem jest Watcli zlokalizowany w menu Vie\i\ Po jego uruchomieniu pokazuje się okienko jak na rysunku 9. Można w nim dodać rejestr lub nazwę zmiennej, której zawartość chcemy podejrzeć. Wystarczy wpisać nazwę tego rejestru (lewe pole tekstowe) lub nazwę zmiennej (prawe pole tekstowe) i kliknąć odpo

Rys. 9

wiedni przycisk (AddSFR, gdy dodajemy rejestr lub Add Symbol, gdy dodajemy zmienną). Zamiast wpisywać nazwę, można ją również odszukać na roz-wijalnej liście. Dodaną pozycje kasuje się, klikając na niej i naciskając klawisz delete na klawiaturze. Po kliknięciu na wybranej pozycji i jej zaznaczeniu można kliknąć prawy przycisk myszy, aby dostać się do pozycji Properties. Otwiera ona okienko, w którym można zmienić reprezentację, w jakiej pokazywana jest zmienna bądź rejestr. Podobny efekt można osiągnąć, klikając prawym przyciskiem myszy na szarym pasku i dodając nowe pola do listy (tak jak pokazano to na rysunku 9).

Warto jeszcze wspomnieć, że pułapki można zastawiać tylko wtedy, gdy wykonanie programu jest wstrzymane. Ich liczba jest uzależniona od użytego procesora. Dostępną liczbę pułapek można określić na podstawie paska narzędziowego - rysunek 4 (IIW BP określa liczbę dostępnych pułapek, a Used ile ich zostało już ustawionych).

Ciąg dalszy w następnym numerze.

Jakub Borzdyński [e-mail]

66 Styczeń 2010 Elektronika dla Wszystkich