67ss

^A 70. Antykwa na tuku triumfalnym

złudzenia powodują pozorną deformację kształtów, wielkości, pozorne zbieganie się linii równoległych w jakimś punkcie na horyzoncie itp. Artyści opierali się na obserwacji, ale, będąc nowatorami w tej dziedzinie, nie stworzyli naukowych podstaw perspektywy, czyli nauki o powyższych zjawiskach.

Zagadnieniem towarzyszącym iluzji przestrzeni jest ukazanie bryłowatości przedmiotu. Widać, że artyści wprowadzali do obrazu zjawisko światła padającego z jednej strony na przedmiot. W ten sposób silniej jest zasugerowana bryła niż gdyby była oświetlona od przodu lub od tyłu. Jakimi środkami malarskimi przedstawiony został modelunek światłocieniowy? Przedmiot w swej części oświetlonej jest jasny, w cieniu ciemny, są to więc różnice walorowe. W niektórych dziełach stosuje się również różnice temperatur koloru -ciepłych w świetle, chłodnych w cieniu.

Być może wszystkie te tematy, problemy i metody zaczerpnęli Rzymianie od Greków, których malarstwo naśladowali. Niewątpliwie jednak zdobycze Greków rozwinęli i udoskonalili.

Prócz monumentalnego malarstwa ściennego malowano obrazy w technice enkaustycznej. Najpiękniejsze, z pierwszych wieków naszej ery, zachowały się na terenie Egiptu (El Fajum). W Egipcie były to portrety trumienne: ogromne oczy nadają twarzom portretowanych wyraz uduchowienia, wzniosłości (patrz: Sztuka wczesnego chrześcijaństwa).

Mozaiki, którymi ozdabiano posadzki i ściany domów, miały tematykę równie szeroką, co malarstwo i wraz z nim pełniły funkcję przede wszystkim estetyczną. Wiele z nich było kopiami malowideł greckich, na przykład mozaika przedstawiająca bitwę pod Issos.

Liternictwo

Sztuka STAROŻYTNA

Rzymianie przejęli alfabet od Greków. Po raz pierwszy w dziejach umiejętność pisania liter podnieśli do rangi sztuki.

Analiza tekstów kutych w kamieniu z kolumny Trajana czy tuku Tytusa wskazuje na klasyczne reguły budowy liter i układu tekstu. Kompozycja jest przejrzysta, czytelna, lekka, a równocześnie poważna. Wytworne w rysunku litery odznaczają się doskonałymi proporcjami. Każda z nich może być wpisana w kwadrat lub koło, a zwężenie czy poszerzenie niektórych podyktowane jest zarówno wymogami czytelności, jak walorami estetycznymi. Na harmonijną budowę tekstu składa się piękno poszczególnych liter oraz wielkość odstępów między literami, wyrazami, wierszami. Tekst ożywia dodatkowo współdziałanie światłocienia, gdyż litery kute są w głąb płaszczyzny w ten sposób, że każdy element składa się z dwóch ukośnie ustawionych do siebie ścianek. Podobny kształt miała litera pisana patykiem trzcinowym na papirusie czy pergaminie, z tym że były to litery i wielkie, i małe (majuskuła i minuskuła). Litera rzymska, tzw. kapitała, dała początek liternictwu Europy i z niewielkimi zmianami używana jest do dziś, obok innych krojów liter, na całym świecie.