6 (1623)

10 Stanisław Frydman

przełomem łupliwym lub rozdzielczym (chociaż ta druga nazwa stosowana jest również dla przełomów, w których nastąpiło pewne odkształcenie plastyczne). Przełom łu-pliwy jest przełomem śródkrystalicznym, a główna linia przełomu jest w przybliżeniu prostopadła do kierunku działania maksymalnych naprężeń rozciągających.

Podczas wystąpienia przełomu kruchego nie obserwuje się makroskopowego odkształcenia plastycznego. Powierzchnia przełomu jest chropowata, a w związku z tym, że przebiega po płaszczyznach łupliwości przecinających ziarno, odzwierciedla wielkość ziam przełamanego materiału

Przełomy kruche mogą być również międzyziamiste. Występuje to w tych przypadkach (dosyć częstych), gdy na granicach ziam zgrupowane są kruche wydzielenia o małej wytrzymałości.

Rys. 1.1. Krzywa rozciągania materiału idealnie kruchego oraz szkic makroskopowego i mikroskopowego przebiegu przełomu łupłiwego

Rys 1.2 Próbka żeliwna przed i po próbie rozciągania, w której wystąpi) przełom kruchy

Rys. 1.3. Powierzchnia typowego przełomu kruchego uwidoczniająca wielkość ziarna

Na rysunku 1.1 przedstawiono krzywą rozciągania materiału idealnie kruchego oraz szkic makroskopowego i mikroskopowego przebiegu przełomu łupliwego. Na rysunku 1.2 widoczna jest próbka żeliwna przed rozciągnięciem oraz po próbie rozciągania z wyraźnym kruchym przełomem. Chropowata powierzchnia przełomu kruchego, uwidoczniająca wielkość ziarna, pokazana jest na rys. 1.3.

1.1.2. Przełom plastyczny

Przełom plastyczny rozwija się w inny sposób niż w przypadku przełomu kruchego. Znamiennych spostrzeżeń dostarcza obserwacja kształtu elementu po zniszczeniu. Stosunkowo łatwo można poznać, że kształt elementu uległ wyraźnej zmianie na skutek odkształcenia plastycznego (rys. 1.4). Jeżeli zmiana wymiarów elementu jest nieduża, możemy podejrzewać, że wystąpił przełom rozdzielczy (w tym najbardziej podstawowym podziale zaliczany do kruchego), gdy jednak zmiany te są duże, ze znacznym prawdopodobieństwem możemy założyć, że wystąpił przełom ciągliwy. Dla prawidłowej analizy i rozpoznania rodzaju przełomu niezbędne jest poznanie mechanizmu jego powstawania i rozwoju.