skanowanie 10 11 15 32 (12)

224 Rozdział 10

4. Organizacje wspierające domy pomocy społecznej lub prowadzące placówki opieki dla osób starszych: Stowarzyszenie Budowy Domów Spokojnej Starości „Nasz Dom” z Gdańska, Fundacja Domu Spokojnej Starości w Białogardzie.

5. Organizacje popularyzujące wiedzę na temat ludzi starych i starości: Polskie Towarzystwo Gerontologiczne.

Organizacje pozarządowe spełniają ważną rolę nie tylko jako podmioty realizujące konkretne zadania w systemie polityki społecznej, ale również jako środowiska, artykułujące oczekiwania społeczne pod adresem podmiotów publicznych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że w wielu organizacjach pozarządowych działających na rzecz ludzi starych udzielają się również osoby podeszłym wieku. Seniorzy, jeżeli angażują się w tego typu działalność, przejawiają w nich dużą aktywność (w tym pełnią rolę wolontariuszy¹), która przyczynia się do zaspokojenia ich potrzeb przynależności, szacunku oraz przeciwdziała poczuciu osamotnienia.

Obecnie polityka społeczna skupia się przede wszystkim na zaspokajaniu podstawowych potrzeb ludzi starych w ramach szeroko rozumianego systemu zabezpieczenia społecznego, a w tym głównie poprzez system ubezpieczenia społecznego, ochronę zdrowia oraz pomoc społeczną. Natomiast kwestia stwarzania warunków dla ich aktywności, sytuacja mieszkaniowa, a także oświatowa i kulturalna, należą do zaniedbanych i marginalnych form działania polityki społecznej. W takim razie wydaje się, że funkcja, jaką pełni polityka społeczna państwa w odniesieniu do starszego pokolenia, to praktycznie głównie gwarancja bezpieczeństwa socjalnego.

Biorąc pod uwagę zróżnicowanie wśród ludzi starszych, a także kierunki polityki społecznej w państwach zachodniej Europy, należy stwierdzić, że jej cele powinny koncentrować się w coraz większej mierze na rozszerzaniu pól działania organizacji trzeciego sektora, a także na udziale w nich samych osób starszych. W przyszłości polityka społeczna będzie prawdopodobnie charakteryzować się większym udziałem organizacji pozarządowych w jej działaniach i dalej zmierzać w kierunku rozwoju zarówno „trzeciego sektora”, jak i indywidualnych ubezpieczeń - kreować większą odpowiedzialność za własne zdrowie i starość oraz propagować większą aktywność w tej fazie życia.

10.3. Zarys polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych w Polsce

Na podstawie definicji przyjętej przez Główny Urząd Statystyczny (GUS): Niepełnosprawną jest taka osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony, lub osoba, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w 'wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku¹⁹.

W zbiorowości osób niepełnosprawnych wyróżnia się osoby niepełnosprawne prawnie, czyli posiadające orzeczenie o niepełnosprawności (wydane przez odpowiedni organ); osoby niepełnosprawne tylko biologicznie, a więc takie które orzeczenia nie posiadają, ale odczuwają całkowicie lub poważnie ograniczoną zdolność do wykonywania podstawowych czynności oraz osoby niepełnosprawne prawnie i biologicznie.

Podkreślić należy, że w Polsce stosuje się kilka urzędowych definicji niepełnosprawności dla różnych celów. W systemie pozarentowym w celu przyznania statusu niepełnosprawności wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności^{2 3}. W systemie ubezpieczeń społecznych i orzekaniu o przyznanie renty inwalidzkiej ZUS bierze pod uwagę niezdolność do pracy zarobkowej, uwzględniając trzy rodzaje sytuacji: całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji, całkowitą niezdolność do pracy, częściową niezdolność do pracy. Niezdolność do pracy może być orzeczona jako trwała lub okresowa. W systemie rolniczym (KR.US) bierze się pod uwagę niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym⁴.

Według danych Narodowego Spisu Powszechnego (NSP) z 2002 r. łączna liczba osób niepełnosprawnych w Polsce wynosiła 5,4 min (co stanowiło 14,3% i oznaczało, że co siódmy mieszkaniec naszego kraju był osobą niepełnosprawną)⁵. Dane z badania stanu zdrowia ludności wskazują, że w ciągu dwóch kolej-

Wielu wolontariuszy w Polskim Komitecie Pomocy Społecznej, to osoby starsze, http://www.pkps.pl

Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe, część I - Osoby niepełnosprawne, Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002, GUS, Warszawa 2003.

1) znaczny (osoby niezdolne do podjęcia zatrudnienia, zdolne do podjęcia zatrudnienia np. w zakładzie pracy chronionej, ale wymagające stałej lub długoterminowej opieki lub pomocy); 2) umiarkowany (obejmuje osoby o ograniczonej sprawności organizmu, zdolne do podjęcia zatrudnienia na odpowiednio przystosowanym stanowisku pracy, wymagające częściowej lub okresowej pomocy); 3) lekki (obejmuje osoby o ograniczonej sprawności organizmu, zdolne do wykonywania zatrudnienia, niewymagające pomocy ze strony innej osoby, ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej, społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, DzU nr 111, poz. 1280.

S. Golinowska, Integracja społeczna osób niepełnosprawnych. Ocena działań instytucji, IPiSS, Warszawa 2004, s. 21-23.

Zdecydowana większość (81,5%) to osoby uznane za niepełnosprawne prawnie (53,6% zgodnie z definicją prawną i biologiczną, 31,5 % wyłącznie prawnie), a 14,9% zgodnie z definicją wyłącznie biologiczną. Od poprzedniego NSP w 1988 r. niepełnosprawność wzrosła o 50%.