skanowanie 10 11 15 32 (15)

!30 Rozdział 10

W Polsce występuje kilka form zatrudniania i rehabilitacji zawodowej dla osób liepełnosprawnych: warsztaty terapii zajęciowej (WTZ)⁹⁵, zakłady aktywności zawodowej (ZAZ)⁹⁶, zakłady pracy chronionej (ZPCh)⁹⁷, na wolnym rynku pracy 'zatrudnienie wspierane i zatrudnienie swobodne), firmy społeczne, których celem nadrzędnym jest sprawa socjalna, a dopiero w dalszej kolejności efekt ekonomiczny, w zarządzaniu partycypują wszyscy założyciele (i pracownicy)⁹⁸.

Przedsiębiorstwa, w których zatrudnione są osoby niepełnosprawne, mogą liczyć na wsparcie w postaci dotacji na wynagrodzenia, szkolenia, dostosowanie miejsc pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, zwrotu kosztów poniesionych na cele rehabilitacyjne, a także na zwolnienia podatkowe. W przypadku osób niepełnosprawnych od podatku dochodowego od osób fizycznych zwolnione są zasiłki i dodatki pielęgnacyjne, świadczenia z pomocy społecznej, środki na rehabilitację społeczną, zawodową oraz leczniczą tak z PFRON, jak i funduszy zakładowych. Odliczenia od dochodu obejmują z kolei wydatki na cele rehabilitacyjne poniesione przez mających na utrzymaniu osobę niepełnosprawną, wydatki na adaptację mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej, zakup i naprawę sprzętu rehabilitacyjnego, koszty zabiegów rehabilitacyjnych i in.

⁹⁵    WTZ są z założenia instytucją o przejściowym charakterze w drodze na rynek pracy, prowadzoną często na zlecenie przez organizacje pozarządowe. W ramach łączenia funkcji rehabilitacji społecznej i zawodowej w WTZ rozwijane są umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz podstawowych i specjalistycznych umiejętności zawodowych (czas zajęć wynosi 7 godzin dziennie). Biorący udział w warsztatach dostają wynagrodzenie w wysokości do 20% najniższego wynagrodzenia, co ma przyczyniać się do rozwijania umiejętności zarządzania finansami osobistymi.

⁹⁶    ZAZ-y są tworzone przez powiat, gminę, fundację lub stowarzyszenie, którego celem statutowym jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych. Wymogami formalnymi są osiągnięcia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności na poziomie określonym stosunkiem liczby osób niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności do innych pracowników: 2,5 do 1, jeżeli zakład prowadzi działalność wytwórczą, 3,0 do 1, jeżeli zakład prowadzi działalność usługową; przystosowanie obiektów i pomieszczeń do wymagań przepisów i zasad bhp oraz uwzględnienie potrzeb osób niepełnosprawnych.

⁹⁷    Są one głównym miejscem pracy dla osób z lekką niepełnosprawnością. Warunkiem uzyskania statusu Zakładu Pracy Chronionej (oprócz prowadzenia działalności gospodarczej od co najmniej 1 roku), jest zatrudnianie nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiąganie wskaźnika zatrudnienia na poziomie nie mniej niż 40%, a w tym minimum 10% osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu, albo co najmniej 30% niewidomych tub psychicznie chorych, łub upośledzonych umysłowo, ustawa z 20 grudnia 2002 r., o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw DzU z 2003 r. nr 7, poz. 79.

⁹⁸    Zob. J.L. Laville, M., Nyssens, Przedsiębiorstwo społeczne. W stronę teoretycznego ujęcia socjoekonomicznego, [w:] Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne, (wyb.) J.J. Wygnański, Wyd. FISE, Warszawa 2008, s. 311-327.

System wsparcia osób niepełnosprawnych wymaga dalszego rozwoju w kierunku współpracy pomiędzy ośrodkami pomocy społecznej, organizacjami pozarządowymi, służbami zatrudnienia i pracodawcami w taki sposób, aby przeciwdziałać uzależnieniu osób niepełnosprawnych od pomocy.

Pytania kontrolne

1.    Przyczyny i skutki procesu starzenia się ludności.

2.    Jak przedstawia się kondycja materialna ludzi starych w Polsce i ich największe problemy?

3.    Jakie podmioty zajmują się problemami seniorów?

4.    W jaki sposób polityka społeczna przyczynia się do rozwiązywania problemów ludzi starszych?

5.    Omów rolę państwa w systemie wsparcia osób niepełnosprawnych.

Bibliografia

Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne, (wyb.) J.J. Wygnański, Wyd. FISE, Warszawa 2008.

Barczyński A., Podwyższone koszty związane z rehabilitacją zawodową i zatrudnianiem osób niepełnosprawnych i zakładzie pracy chronionej — identyfikacja i metody obliczania, KIG-R, Warszawa 2001.

Bień B., Wojszel B.Z., Polityńska B., Kwestionariusz EASY-CARE: założenia i metodologia badań, „Gerontologia Polska” 1999, nr 2.

Błędowski P., Samodzielność osób starszych jako zadanie polityki społecznej, „Gerontologia Polska” 1998, nr 3—4.

Błędowski P., Lokalna polityka społeczna wobec ludzi starych, SGH, Warszawa 2002.

Diagnoza społeczna 2005, (red.) J. Czapiński, T. Panek, WSFiZ, Warszawa 2005.

Działanie społeczne w pracy socjalnej na progu XXI wieku, (red.) E. Kantowicz, A. Olu-biński, Wyd. „Akapit” s.c., Toruń 2003.

Emeryci i renciści - sytuacja życiowa i poglądy. Komunikat z badań CBOS, Warszawa 1995.

Frątczak E., Population Aging in Poland- Selected Aspects, UNIA, Valetta, 1993.

Golinowska S., Integracja społeczna osób niepełnosprawnych. Ocena działań instytucji, IPiSS, Warszawa 2004.

Graniewslca D., Warunki życia emerytów i rencistów w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, IPiSS, Warszawa 1996.

Halicka M., Pędich W., Działania samopomocowe ludzi starszych, AM, Białystok 1997.

Kantowicz E., Elementy teorii i praktyki pracy socjalnej, Wyd. UWM, Olsztyn 2001.