58ss

Świątynie. Uderza różnorodność planów i koncepcji bryły: okrągła świątynia Westy, prostokątny plan świątyni Fortuny Wirilis, Panteon, poświęcony wielu bogom, zaprojektowany przez Apollodora z Damaszku na założeniu centralnym, o przestronnym wnętrzu, kryty kopułą, to dobitne przykłady wielości rozwiązań. Poza tym architektura świątyń wyraźnie inspirowała się, aż do naśladownictwa, porządkami greckimi, a duże dachy ciążące nad całością i wysokie podesty świadczą o korzystaniu ze zdobyczy etruskich. Dużą wagę przywiązywano do zdobienia świątyń, zgodnie z zamiłowaniem Rzymian, do dzieł reprezentacyjnych, bogatych. Szczególnie popularny był porządek koryncki; powstały też nowe: kompozytowy (głowica o motywach korync-kich i jońskich) oraz toskański -odmiana porządku doryckiego z kolumną o gładkim trzonie, której dodano bazę. Stosowano też, znane już w Egipcie, półkolumny.

Dekoracyjną nowością Rzymian były p i 1 a s t r y - płaskie półfilary zrośnięte z trzonem ściany. Wzmacniały mur, ale przede wszystkim urozmaicały jego powierzchnię lekkimi, pionowymi rytmami. Inną dekoracyjną formą były wsporniki -konsole. Te elementy w kształcie wolut podpierały gzymsy. Kopulaste sklepienie Panteonu ozdobiono od wewnątrz kasetonami (szafa, skrzyniec). Są to płytkie wgłębienia w drewnianym stropie lub sklepieniu o kształcie kwadratu lub innych wielokątów foremnych wypełnionych często rozetą - dużym kwiatem o uproszczonej formie.

Bazyliki służyły do rozpraw sądowych i zawierania handlowych umów. Byty gmachami wielkich rozmiarów, zbudowanymi na planie prostokąta podzielonego wzdłuż na trzy lub pięć części kolumnadą (patrz: Sztuka wczesnego chrześcijaństwa). W głębi najszerszej części środkowej znajdowało się podwyższenie dla urzędnika - trybunał.

± 57. Świątynia Westy. Od 715 r. p.n.e.