58Y (4)

53

stosować tezy tej sekty jako principia ^C8b Aryst. Top. VIII, c. 9.

Sposób 6. Stosuje się ukrytą petitio principii⁵⁸⁾ postulując to, czego miałoby się dowieść, a więc: albo 1) zmienia się nazwę, np. zamiast „honor” mówimy „dobre imię”, zamiast „dziewictwo” — „cnota” itd.; to samo dotyczy pojęć zbliżonych; zamiast „zwierzęta czerwonoki wiste” mówimy „kręgowce”, albo 2) to, co jest dyskusyjne jako szczegół, jest łatwiejsze do przyjęcia jako ogólnik, np. zamiast twierdzić, że nauka medyczna jest niepewna, postuluje się niepewność całej ludzkiej wiedzy. 3) Jeżeli vicc vcrsa ⁶⁰) dwie rzeczy wynikają jedna z drugiej i jedna daje się dowieść, postuluje się drugą. 4) Jeżeli należy dowieść czegoś ogólnego, doprowadza się do przyjęcia każdego szczegółu z osobna (przeciwieństwo do nru 2). (Aristot. Top. VIII, c. 11.)

Dobre reguły dotyczące ćwiczeń dialektycznych znajdują się w ostatnim rozdziale Topik Arystotelesa.

Sposób 7. Jeżeli dyskusja jest prowadzona w sposób ścisły i formalny i jeżeli chcemy zrozumieć się możliwie dokładnie, to ten,\kto postawił tezę i ma jej dowieść, stosuje wobec przeciwnika taktykę zapytań; czynimy to w celu wyzyskania jego odpo-więdzi do udowodnienia prawdziwości wla--snego twierdzenia. Ta ero tema tyczna ⁰¹>. metoda była stosowana szczególnie w czasach antycznych (nazywa się też sokratyczną). Do tej metody odnosi się rozważany sposób oraz lalka następujących potem (wszystkie w wolnym opracowaniu wg Arystotelesa Liber dc clcmclris sophisticis ¹³>, c. 15):

Pytać wiele naraz i obszernie, 'aby ukryć to, na czym nam w odpowiedziach przeciwnika najbardziej zależy, natomiast argumentację własną w oparciu o to, co już zostało przyznane, przedstawiać szybko; albowiem ci, którzy orientują się powoli, nie mogą dokładnie śledzić biegu rozumowania i przeoczają ewentualne błędy oraz braki we wnioskowaniu.

Sposób 8, Doprowadzać przeciwnika do złości: albowiem w złości nie jest on w stanie prawidłowo rozumować i dopilnowywać sw^roich korzyści. Sprowokować do złości można przez jawnie niesprawiedliwe traktowanie lub przez szykany i w ogóle przez bezczelne zachowanie się.

Sposób 9. Stawiać pytania nic w tej kolejności, jakiej by wymagało właściwe wnioskowanie, lecz stosować rozmaite prze-sunięciai Wtedy przeciwnik nie wie, do