70 (160)

I li łifr.f "1.1 < (hrfAingki. I> K.'1-wurl- l,n\'nm pnAl».'/&i 'n-nr.or.rv*'> W>r«iuł ■‘■BN' 97AUJM -I S49S-0. ■ t>. 'AM PWN »lf.

• pas leśny pomiędzy północnym i południowym znajduje się na obszarze pustyń, terenów pólpustynnyeh i rozległych przestrzeni bezleśnych w północnej Afryce na Bliskim i Środkowym Wschodzie oraz w południowej Azji (Chiny, Indie). Występują tu ubogie i niewielkie pod względem powierzchni lasy iglaste i liściaste. Stanowią one zaledwie 10% zasobów leśnych i dostarczają 10% pozyskiwanego drewna oraz 5% drewna użytkowego. Region ten zamieszkuje ponad 1/3 mieszkańców Ziemi, stale odczuwających brak drewna.

W Europie lasy zajmowały w 2005 r. ok. 30% powierzchni, a łącznie z Rosją 44%. W Polsce lesistość wynosi 28,8%.

9.3. Przyczyny powstawania zagrożeń ekosystemów leśnych

Na ekosystemy leśue wpływa wiele czynników decydujących o ich trwałości lub zagrożeniu. Można je sklasyfikować następująco:

•    naturalne wewnętrzne (sukcesje, tendencje rozwojowe drzewostanu, interakcje między organizmami leśnymi ilp.);

•    naturalne zewnętrzne (zmiany klimatyczne i krajobrazowe zachodzące bez udziału człowieka);

•    antropogeniczne (związane /. gospodarką człowieka):

konwersja lasów na inne cele (pod uprawy, zabudowę, zbiorniki wodne itp.),

-    eksploatacja drewna i innych surowców leśnych,

-    zanieczyszczenie środowiska (oddziałuje na lasy bezpośrednio lub pośrednio, np. przez zmiany klimatyczne),

-    zmiany stosunków wodnych.

Wiele czynników uznanych za naturalne (np. masowe po jawy owadów żerujących na drzewach) może być wywołanych oddziaływaniami antropogenicznymi (np. osłabieniem drzewostanów przez zanieczyszczenie powietrza).

Powierzchnia większości lasów świata zmalała o ok. 40% od początków rozwoju roi nictwa 11 ry s. lat temu. Trzy czwarte tej straty damje się na ostatnie dwa stulecia, kiedy ro dochodziło do wylesiania pud uprawy i / powodu rosnącego zapotrzebowania na drewno. Szacuje się, że około połowa ubytków nastąpiła od 1950 do 1990 r. Stany Zjednoczone (z wyjątkiem Alaski) utraciły blisko 1/3 lasów i ok. 85% pierwotnych puszcz. W Europie pierwotne puszcze nic występują. Na obszarze Chin do 1990 r. zniknęło 3/4 szaty leśnej (Meadows T).ł I., Meadows I).I... Randers 1985:51).

Globalnie wylesianie, a głównie konwersja lasów na pola uprawne, utrzy muje się na alarmująco wysokim poziomic i wynosi ok. 13 min ha,rok. co w latach 2001-2005 dało w sumie 37 min ha. Ta liczba stanowi różnicę między wyrębem 64,4 min drzew a nowymi nasadzeniami wynoszącymi 27,8 min ha nowych lasów. Czasami uprawy leśne, odnowa krajobrazu i naturalna ekspansja lasów znacząco redukują straty powierzchni leśnych netto. Zmiana netto w powierzchni lasów w okresie 1990-2000 wynosiła -8.9 min ha, a w latach 2000-2005 -7,3 min ha rocznie (co odpowiada prawie 1/4 powierzchni Polski).

li IMhriiKo 0 UłimrUk: U KKlrnw-łii.    ń«f7HTłWjfiymAu •.-!«. Wmnwi ’H!H

isbn W8.R.mi-ii«5s n. i- i:v wn pwn :i>:«

Tabela 9.1. Dynamika zmian zasobów leśnych na święcie w latach 1990 2005

Kontynent	Globalna pokrywa leśna (min ha)			Procent powierzchni kontynentu	Procent globalnej powierzchni lasu	Zmiany w pokrywie leśnej <,%)
	IWO	2(100	2005	2005	2005	1990 2005
Afryka	f.99	656	635	21.4	16,1	-9,1
Azja	574	567	572	18,5	14,5	-03
Europa	98*)	998	1 001	44,3	253	13
Ameryka Północna i Środkowa	711	7U8	706	32.9	17.9	-0.7
Oceania	213	2U8	206	24.3	53	3
Ameryka Południowa	891	853	832	47.7	21.0	-6,7
Świat	4 007	3 989	3 9S2	303	100,0	-3,1

Źródło: opiniowanie własne iki podstawie Ute. (HoIki!P<irvxl... (201)6: I .%).

W tabeli 9.1 przedstawiono dane o dynamice zmian w zasobach leśnych podczas ostatnich 15 lat.

W latach od 1990 do 2005 największe straty jako kontynent w areale leśnym po niosła Afryka ((>4 min ha), tracąc4 min ha lasów netto rocznie. Większość strat w lasach jest związana z pozyskiwaniem drewna opalowego. Równie ważną rolę odgrywa tam cksporl tarcicy.

Ameryka Południowa jest druga, jeśli chodzi o straty w lasach. Od 1990 r. straciła 59 min ha, a dcforeslacja zwiększyła się nieco w ciągu ostatnich 5 lal z 38 min ha/rok w 1990 r. do 4,3 min ha rocznic od 2000 r. Wiąic się to z tym. że w Brazylii straty netto wynosiły 10 min ha w latach 2000 2005, czyli 3/4 zasobów całego regionu. Jeśli nie po wstrzyma się deforestacji Amazonii, to największe lasy deszczowe na ziemi będą wycięte w 60'f ich obecnego stanu do 2050 (The Global Torę U... 2006).

Ważna jest nie tylko ogólna wielkość strat, ale i to jakie lasy tracimy (ryc. 9.3). Z 1,4 inld ha lasów pierwotnych, które nic noszą znamion ludzkiego oddziaływania, każdego roku ulega degradacji 6 min ha. Tracimy nic tylko lasy. ale najlepsze lasy (The Global Fort-.u... 2006).

Globalnie więcej niż 1/3 wszystkich lasów to lasy pierwotne. Od 1990 r. ok. 6 min ha z nich stracono lub modyfikowano każdego roku i prawdopodobnie ten trend jest trwały. Tak szybki ubytek te j formacji leśnej nie wynika jedynie z deforestacji, ale także z modyfikacji lasów powodowanej przez selektywną wycinkę i inne ludzkie działania, przez które lasy pierwotne przechodzą do kategorii zmodyfikowanych lasów naturalnych.

Dcforeslacja. degradacja i zla gospodarka leśna znacząco przyczyniła się do spadku możliwości magazynowania węgla w lasach. Szacuje się, że lasy światowe magazynują 283 Gt tego pierwiastka tylko w biomasie, nie licząc tego, który jest zgromadzony w martwym drewnie, ściółce i glebie, lak więc. w lasach jest go więcej niż w atmosferze. Na całym świecić w okresie 1900-2005 udziały węgla w leśnej biomasie zmniejszyły się o 1,1 Gt.

Na obszarach leśnych na święcie można zaobserwować znaczne wahania w liczbie rodzimych gatunków drzew - od 3 na Islandii i Malcie do 7780 w Brazylii. W większości

147