7 (1862)

u);

.a-

cli

Stężenie amoniaku w powietrzu po nawożeniu nawozami azotowymi może osiągnąć wartość 0,021 mg/m³ (Denntead i in. 1982). Wartość ta jednakże ulega szybkiemu zmniejszeniu w ciągu kilku dni po zaprzestaniu nawożenia. Amoniak występuje również w zwierzętarniach, jednakże wykazano, że. narażenie tam jest małe,' a średnie stężenie wynosi 0,2 mg/m³ (.Kacergis i in. 1996). Innymi źródłami amoniaku są oczyszczalnie ścieków, fabryki produkujące nawozy, stai, paliwa i skórę. Źródła te w sposób istotny przyczyniają się do występowania amoniaku w glebie i wodzie. Pracownicy chlewni i pomieszczeń hodowli drobiu mogą być narażeni na zwiększone stężenia amoniaku w zakresie 0,2 -+ 30 mg/m³ {Attwood i in. 1987; Danhom i in. 1985; Jones i in. 1984; Leonard i in. 1990). Stężenie amoniaku w zakładach przemysłowych produkcji nawozu waha się w granicach 2 + 52 mg/m³ (Apol, Singal 1987).

Liczba ludzi narażonych zawodowo na amoniak jest duża i w samych Stanach Zjednoczonych Ameryki w 1974 r. oszacowano ją na 500 tysięcy (NIOSH 1988). Stężenia amoniaku, jakie badacze wykrywali w powietrzu w różnych miejscach pracy, waha się od dziesiątej części miligrama do 300 mg/m³. W tabeli 1. przedstawiono stężenia amoniaku wytwarzanego podczas niektórych procesów przemysłowych.

Tiiliclu 1.

Stężeniu amoniaku uwalnianego do powietrza, w niektórych procesach przemysłowych

• Rodzaj produkcji	Stężenie, mg/m^3
Produkcja środków czyszczących	10,5
Druk maszynowy	0,7 + 31,5
Urządzenia chłodnicze	6,3 + 25,9
Galwanizacja	38,5
Mieszalnie chemiczne	42 + 308
Cynkowanie	7 + 61,6
Wyświetlarka	7 + 31,5
Wytrawianie	25,2

■t i na

ku

'y’~

•-.u,

10-

. a :ci.

j Źródła oraz narażenie na amoniak pochodzenia naturalnego

I

j Amoniak jest ważnymi składnikiem środowiska naturalnego 1 głównym związkiem pośredni-‘ czapym w obiegu azotu. Znajduje się w wodzie, glebie, powietrzu i stanowi ważne źródło i azotu dla zwierząt i roślin. Większość amoniaku powstaje w wyniku rozkładu biologicznego ^: białek roślinnych i zwierzęcych. Stężenia amoniaku zarówno w powietrzu, jak i wodzie są małe. a ich poziom waha się w zależności od pory roku i związanej z tym ogólnej aktywności biologicznej. Stężenie amoniaku w warunkach naturalnych wynosi w powietrzu 0,0007 — 0,0035 mg/m³ (ATSDR 1990), W rzekach występuje amoniak o stężeniu poniżej <> ppm, a w glebie -1+5 ppm. Narażenie na amoniak o stężeniach obecnych w środowisku naturaluym nie stanowi zagrożenia dla zdrowia człowieka i nie przyczynia się w sposób istotny do skutków narażenia w miejscu pracy.

Stężenia amoniaku w powietrzu na terenach przemysłowych i miejskich przedstawiono w tabeli 2.

Stęicnin amoniaku nn lcreuncli mlcj.sluch

Lokalizacja	Rok	Stężenie amoniaku, pg/ni^ł	Piśmiennictwo
Anglia, Harwell	1969	0,85- 1,7	Jicaly i in. 1970
Północne wybrzeże Wioch	1963	2-r5	Georgii 196 3
Szwajcaria i Niemcy, tereny górskie.	1963	5-r8	Georgii 1963
USA, różne miejsca	1971	1.4 y 4,2	Breeding i in. 1976
USA, Boulder, CO	1975	2 -r 3,1	Arelrod, Grcenberg 1976 j
USA, Califomia, różne	A; 1972	4,6 - 9.7	Nidy 1974 j
miejsca		1	i , j

•H.

.1

!^£>tęiimln:amonialm na żerennch przemysłowych

* ^^SnLoiaili^cja ! »t, i i- .. .	Rok	• Stężenie amoniaku, ; (ig/ni^7 '	[ Piśmiennictwo
: Niemcy,.Frankfurt nad ■ Menem	1963	; 8-1-20	Georgii 1963
■Wiochy, Ccgliari	1966	| 37 -r280	Spinazollai in. .1966
Japonia, Tókyo	1969	id,8 -5-25,8	Okita, Kanamori 1971
Holandia, BiIthoven	1983	; 5	Va/t Aalst. Raport 84
Holandia, Delft	1979-1981-	: 4,5	Van A alst. Raport 84
USA Seat tle	1975	0,8-r 77	Fnrber, Ross ano 197.5
USA, St. Louis	1972-73	do 17,5	Breeding i in. 1976
USA Califomia	1975	do 315 (pobliże mleczami)	Pius, Grosjean 1976

Tul)L‘lnJ2b.

' DZIAŁ AKIE TOKSYCZNE    "

Narażenie zawodowe na amoniak wynika przede wszystkim z jego obecności w powietrzu. Narażenie drogą pokarmową na amoniak gazowy nie występuje, natomiast narażeniu skórnemu zwykle towarzyszy narażenie inhalacyjne, dlatego trudno jest oszacować jego wpływ. Ustalenie wartości NDS amoniaku opierać się musi zatem na wynikach badań toksyczności inhalacyjnej.

Obserwacje Idiniczne. Toksyczność ostra

Opisywane w literaturze zgony w wyniku inhalacji amoniaku były spowodowane wypadkami, podczas których dochodziło do ostrego narażenia Zwykle,towarzysz)'! im również kontakt

3