page0090

— 76 —

dzie, w warsztacie, w szkółce drzewek i t. p.; 2) ruchem na wolnem powietrzu, po lasach i łąkach, miłą przechadzką, osobliwie do jakiegoś miejsca, skąd jest piękny widok. (»Wszy-slkoby szło lepiej, gdyby się więcej chodziło*. [Seume]); 3) zabawą; 4) swobodną rozrywką w pogadance i t. d.

P) Sen występuje od czasu do czasu z nieprzepartą siłą. Wychowawca winien zaprowadzić porządek w czasie i trwaniu onegoż. Im młodsze są dzieci, tern częstszego potrzebują snu; nadto należy uwzględnić cielesną konstylucyę, porę roku i t. p. Nieregularność co do czuwania i snu oddziaływa szkodliwie na ciało i ducha. Odpowiednie zajęcie w ciągu dnia, umiarkowanie osobliwie przy wieczornem pożywieniu, pogoda umysłu sprzyjają dobremu snowi. Dobre, czyste sumienie jest najlepszą poduszką. Przyzwyczajać dzieci, ażeby się udawały wcześnie na spoczynek, ażeby znowu na drugi dzień rano być wcześnie przy pracy. »Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje«. — Sypialnia niech będzie chłodna, pościel nie zanadto miękka; wszędzie powinna panować czystość i porządek.

3. Bardzo wielkiego znaczenia jest pielęgnowanie zmysłów. One są bramami ducha; zanim się dzieci nauczą myśleć i mówić, muszą się nauczyć widzieć, słyszeć, dotykać i t. d. To pielęgnowanie jest o tyle ważniejsze, że wszystkie zmysły są sposobne do bardzo wysokiego wydoskonalenia, a zaniedbanie może sprowadzić jak najsmutniejsze skutki.

a) Oko jest dla poznawania najważniejszym zmysłem. Obmywanie oczu świeżą wodą, czyste, staranne utrzymywanie onychże, patrzenie na zielone łąki, ćwiczenie wzroku w ostrości, odległości i dokładności, chwilowy wypoczynek przy natężonej pracy i t. p. wpływają nader korzystnie. Szkodziłoby zaś: za jaskrawe albo za słabe, albo migające, jako też za wielkie gorąco wytwarzające światło, odwrotny dostęp onegoż, zła pozycya przy czytaniu, nadmierne natężenie, zły druk, za drobne pismo, za delikatne roboty, dymem, kurzem i l. p. wypełnione powietrze, silne napoje, zatamowany obieg krwi, fałszywe okulary, raptowne przejście z jasności do ciemności, albo odwrotnie i t. p. Niech uważa przeto wychowawca na czyste powietrze, dobre oświetlenie, odpowiednią pozycye przy czytaniu i pisaniu (zwykła dalekość wzroku wynosi 30 do 50 cm) i należyty przystęp światła. Słabym oczom

http://rcin.org.pl