page0016

IO O DZIEJOPISARZACH FILOZOFII.

Historyą filozofii, zasługującą na tę nazwę¹), Autor przeważnie trzyma się Diogenesa z Laerty, o którym późnićj wspomnimy, a daje mmći niżeli tytuł przyrzeka, bo tylko filozofią starożytną. Na nićj poprzestał, wszelką filozofią późniejszą uważając za zbyteczną, skoro filozofia jest tylko szukaniem prawdy, a chrześciaństwo ją posiada oddawna.

Pierre Bayle, w swoim: Dictionnaire historiąue et critiąue, Rotterdam 1697, wiele artykułów dziejom filozofii poświęcił, dzisiaj pozbawionych prawie wszelkićj wartości. Krytyka jego najczęściój nie jest historyczną lecz sceptyczną, bo przytoczywszy różne zdania sobie wręcz przeciwne o tym samym fakcie, zostawia czytelnikowi wolny wybór między twierdzeniem a przeczeniem, widocznie żarty strojąc z jego dowcipu. Bardzo obczytany, podaje rzadko prawdę rzetelną.

Pierwszą, cały rozwój filozofii obejmującą historyą wydał Jan Jakób Brucker, zrazu po niemiecku, potem daleko obszerniej po łacinie²). Jego »Historya krytyczna Filozofii od kolebki świata aż do naszego wieku doprowadzona«, ma niewątpliwie zalety nadzwyczajne, choć zaczęta od początku świata; oczywiście zawiera wiele niepotrzebnych rzeczy, n. p. filozofią barbarzyńską, wyłożoną w dwóch księgach. Pierwsza traktuje poważnie o filozofii przedpotopowćj, rozwodząc szeroko niby to systemy Adama, Kaina, Abla 1 Setha. W rozdziale VII. czytamy nawet o szkołach Kainitów i Sethianów, a wszędzie pełno ogólników nadętych, komicznych. Księga II. zaczyna od potopu, a zaraz w rozdziale pierwszym, gdzie mowa o filozofii Żydów, spotykamy się z arcyciekawą kwestyą: czy Noe był filozofem? którą autor poważnie tak rozstrzyga: nie mamy powodów, aby zaliczać Noego do chóru filozofów. Następuje szerokie dowodzenie, że Sem i Cham a nawet Abraham, Izaak, Jakób i Mojżesz, nie byli filozofami w zwykłćm znaczeniu słowa. W innćm miejscu mozolnie autor po-

*) The history of phitosophy. London 1655. Łaciński przekład wydał Gotfryd Olearius w Lipsku 17II. Ulepszone i poprawne wydanie ukazało się w Wenecyi 1731 Historia philosophiae vitas, opiniones, resque gestas et dicta philosophorum sectae cujus vis cornplexa. W tćj najlepszej edycyi znajduje się żywot autora i rozprawy uzupełniające jego pracę kilku uczonych

²) Kurze Fragen aus der philosophischen Historie. Ulm 1731—1736 (7 tomów), wydane po raz drugi, nieco pomnożone, tamże 1737. Dzisiaj czyta się tylko staranne opracowanie łacińskie: Historia critica philosophiae a tnundi incunabulis ad nostram aetatem deducta, i to drugie lipskie z r. 1767, mające sześć tomów.

http://rcin.org.pl