107526

Ostatnie lata rządów Bolesława są okryte mgłą tajemnicy. Niektórzy historycy uważają że na te lata przypadł bunt ludności polskiej wyczerpanej licznymi wojnami władcy i powinnościami które z nich wynikały. Są również hipotezy mówiące o utracie Moraw (1021) i wojnie z Rusią (1020-1022). Pewne natomiast jest to że Chrobry wykorzystał śmierć niechętnego mu Henryka II i papieża Benedykta VIII i już w 1024 r. rozpoczął starania o koronę królewską, którą uzyskał w 1025 r. Niestety również w tym samym roku zmarł.

MIESZKO II

Po śmierci Bolesława Chrobrego władzę w państwie objął jego syn Mieszko II Lambert. Posiadał on jednak dwóch innych przyrodnich braci, którzy mogli stanowić poważne zagrożenie dla jego rządów, tym bardziej że tron z racji starszeństwa powinien należeć do Bezpryma (przebywał on w klasztorze za granica). Młodszy brat Otto nie stanowił na razie problemu. Mieszko postanowił prowadzić, tak jak ojciec, mocarstwową politykę (również koronował się na króla jeszcze w 1025 r.). Związał się z opozycją antycesarską w Niemczech skierowaną przeciwko nowemu władcy Niemiec Konradowi II. Dwukrotnie (1028 i 1030) wyprawił się do Saksonii, którą doszczętnie złupił. Nieszczęśliwie podczas drugiej wyprawy skorzystał z pomocy pogan, co doprowadził do odwrócenia się przeciwko niemu opinii władców Europy. Wprawdzie Konrad II jeszcze w 1029 r. podjął odwetową wyprawę do Łużyc. ale ta nie przyniosła mu żadnych korzyści.

Bardzo niekorzystne dla rządów Mieszka II okazało się pojawienie się jego brata Bezpryma na dworze Jarosława Mądrego i wysunięcie przez niego roszczeń do tronu polskiego. Roszczenia te poparł najmłodszy brat Otto, a także Jarosław Mądry i Konrad II. którzy w roku 1031 uderzyli na Polskę z dwóch stron. Wprawdzie Mieszkowi udało powstrzymać się cesarza za cenę utraty Milska i Łużyc. ale nie udało się już zatrzymać zastępów ruskich (utracono grody czerwieńskie), przy pomocy których Bezprym przejął władzę w kraju. Mieszko uciekł do Czech, gdzie został uwięziony przez tamtejszego władcę Uldaryka (i wykastrowany). Prawdopodobnie również wtedy Czesi zajęli Morawy a Węgrzy Słowację. Tymczasem stosirtki w kraju dawały Mieszkowi szansę na powrót albowiem między Bezprymem i Ottonem, który nie otrzymał żadnej dzielnicy, zaczęło dochodzić do niesnasek. Już w roku 1032 Bezprym został zamordowany (prawdopodobnie w jego śmierci palce maczał Mieszko), co otworzyło Mieszkowi drogę do Polski (cesarz obawiał się że w Polsce bez silnej władzy dojdzie do reakcji pogańskiej). Konrad II zgodził się na powrót Mieszka II. lecz ten jednak musiał podzielić się z bratem Ottonem i bratankiem Chrobrego Dytrykiem (wnuk Mieszka I z drugiego małżeństwa) Polską. Niestety Mieszkowi nie udało się odzyskać korony królewskiej, którą jeszcze Bezprym albo Rycheza (żona Mieszka II) odesłali do Niemiec. Mimo tych wszystkich przeciwności już w 1033 r. Mieszko ponownie zjednoczył Polskę doprowadzając do zejścia Ottona ze świata oraz usunięcia Dytryka. który nie posiadał tu żadnego poparcia, z kraju Niestety jego nagła śmierć w 1034 r. wystawiła państwo Piastów na kolejną próbę wytrzymałości.

KAZIMIERZ I ODNOWICIEL

Okres bezpośrednio po śmierci Mieszka II. aż do roku 1038. tj. do najazdu Brzetysława czeskiego, charakteryzuje się skąpym materiałem źródłowym. Przede wszystkim historycy nie wiedzą kto w tym czasie władał Polską. W ..Kronice Wielkopolskiej" (spisanej w XIII w.) została zamieszczona informacja o rządach syna Mieszka II -Bolesława Zapomnianego, lecz niestety jego osoba nie figuruje w innych źródłach, dlatego też nie można być pewnym czy rzeczywiście sprawował on władzę. Pewne natomiast jest że po 1034 r. doszło w Polsce do wybuchu powstania ludowego (niezadowolenie z coraz większych obciążeń feudalnych i licznych wojen prowadzonych jeszcze za Chrobrego) i nawrotu do pogaństwa (bogactwo kościoła rosło wraz z uciskiem feudalnym). Ruch ten nie objął wszystkich ziem polskich (np. Mazowsze), ale w poszczególnych prowincjach władzę przejęli udzielni władcy. Złą sytuację wewnętrzną Polski postanowił wykorzystać książę czeski Brzetysław. który w 1038 r. najechał na ziemie Piastów. Przyłączył do swego państwa Śląsk oraz prawdopodobnie Kraków, a także doszczętnie złupił Wielkopolskę. przy okazji wywożąc z Gniezna szczątki św. Wojciecha.

Powrót do pogaństwa w Polsce oraz nagłe umocnienie się pozycji księcia Czech, spowodowało że nowy władca Niemiec Henryk III (Konrad II zmarł w 1039 r.) udzielił pomocy zbrojnej synowi Mieszka II - Kazimierzowi, który przebywał na wygnaniu w Niemczech. Wraz z pomocą niemieckich rycerzy Kazimierz opanował zniszczoną Wielkopolskę. Małopolskę oraz ziemię łęczycko-sieradzką. Z uwagi na zniszczenia dokonane w Gnieźnie przez wojska czeskie Kazimierz postanowił przenieść swą stolicę do Krakowa. Po spacyfikowaniu sytuacji na ziemiach, które odzyskał zwrócił on swą uwagę na Mazowsze, gdzie rządził niejaki Macław. oraz na Śląsk. Na razie jednak będąc jeszcze zbyt słabym aby przyłączyć owe tereny skupił się na pozyskaniu sojuszników. Na pewno mógł liczyć na Henryka III, który popierał Kazimierza przeciwko Czechom, a także udało mu się zawrzeć sojusz (1041) z Jarosławem Mądrym (ożenił się z jego siostrą Marią Dobronegą), który z kolei był zagrożony ciągłymi najazdami wojsk Macława. Po kilkuletnich zmaganiach Kazimierz przy pomocy wojsk ruskich w 1047 r. pokonał Macława i zajął Mazowsze. Prawdopodobnie również wtedy udało mu się odzyskać Pomorze Wschodnie. W 1050 r. Kazimierz uderzył na Śląsk, który zajął. Wprawdzie tym posunięciem naraził się Henrykowi III, ale ten w 1054 r. na zjeździe w Kwedlinburgu rozstrzygnął spór o Śląsk - miał on zostać przy Polsce, która miała płacić z niego co roku trybut Czechom w wysokości 500 grzywien srebra i 30 grzywien złota.

Działalność Kazimierza nie obejmowała tylko i wyłącznie odzyskiwania utraconych ziem. To za jego panowania upowszechnił się zwyczaj nadawania ziemi na prawie rycerskim. Do tej pory każdy władca Polski posiadał własną drużynę zbrojną gotową na każde wezwanie, która jednak generowała bardzo duże koszta (oprócz utrzymania wojów książę łożył także na ich rodziny). Teraz zaś rycerz otrzymywał ziemię, która była podstawą jego utrzymania, w zamian za co musiał stawać zbrojnie na wezwanie władcy. Kazimierz również przyczynił się do odbudowy zniszczonej organizacji kościelnej. Głównym ośrodkiem kościoła stał się Kraków, gdyż nie udało się wznowić działalności arcybiskupstwa w Gnieźnie. Umierając w roku 1058 Kazimierz pozostawił państwo zjednoczone i scalone, słusznie zasługcjąc w pamięci ludzkiej na przydomek Odnowiciela.

BOLESŁAW ŚMIAŁY