page0067

63

Jeżeli przyjrzymy się dziejom filozofii greckiej, to wiadomo, że Demokryt z Abdery, Leucypp, Epikur i Empedokles nauczali, iż świat powstał z istniejących odwiecznie atomów, a T. Luc. Carus wyraźnie się zastrzega przeciwko mniemaniu, jakoby świat miał być dziełem Bóstwa.

»Nam quamvis, pisze on, rerum ignorem primordia quae sint, IIoc tamen ex ipsis coeli rationibus ausim Confirmare, aliisque ex rebus reddere multis,

Nequaquam nobis divinitus esse creatam Naluram mundi, quae tanta est praedita culpaa ‘).

Co więcej, L. Carus w zwięzłych słowach: »nam neque adaugescit quidquam, neque deperit inde« (II. 296) sformułował prawo zachowania masy w zjawiskach chemicznych, na które to prawo dopiero chemia nowsza zwróciła swą uwagę ba-• czniejszą.

Arystoteles chwali Anaksagorasa, że pierwszy z myślicieli greckich przemówił jako człowiek trzeźwy, gdyż oprócz matę ryi przyjął on drugi czynnik, Rozum (voG;), który uporządkował materyę w świat widzialny. Niestety, Anaksagoras hołdował za nadto poglądom Empedoklesa, iżby miał odrzucić myśl o istnieniu odwiecznem pierwiastków. Wszystko, co jest, istniało zawsze, i na zawsze istnieć będzie choć pod formami rozmaitemi; Rozum porządkował wprawdzie materyę, ale tę, którą zastał²).

Nie inaczej Platon pojmował stosunek świata do Bóstwa, może o tyle od Anaksagorasa w tym względzie niższy, że dzieło uporządkowania materyi przypisał nie Bóstwu wprost, tylko jestestwu od Bóstwa niższemu, demiurgowi. Wprawdzie Platon w Timeusie nie powiedział wyraźnie, czy materyę uważa za stworzoną, czy też niestworzoną; wszelako to, co on mówi

0    materyi w swej Rzeczypospolitej, w Sofiście, Parmenidesie

1    Filebusie, niemniej komentarze Arystotelesa do systemu Platona oraz rozwój tego systemu w Nowoplatonizmie dają nam wskazówkę dostateczną, że Platon, przeciwstawiając Jedności czyli Bóstwu, to, co jest nieograniczone, czyli materyę, konse-

*) Titus Lucr. Carus: De natura rerum. lib. II v. 177—181.

²) Por. Dr. Clemens Bauemker: Das Problem der Materie in der griechischen Philosophie. Munster 1890, str. 73 nastp.

http://rcin.org.pl