page0024

18 O DZIEJOPISARZACH FILOZOFII.

Edward Erdmann także jest Heglistą, ale umiarkowanym. Będąc bardzo oczytanym, nawet w pisarzach średniowiecznych, podaje treść dzid prawie zawsze z pierwszćj ręki, a w swoim »Za-rysie historyi filozofii*¹) bezstronnie i wyczerpująco rozprawia,

0    przedniejszych Ojcach Kościoła i Scholastykach, za co słuszne należy się jemu uznanie. Ale niema ani stylu świetnego, ani dużo myśli własnych; za to nie brak mu zdrowego rozsądku ani zmysłu krytycznego, a jest sumiennym i pilnym zbieraczem. To też wszystkie jego książki są bardzo pokupnym towarem na wielkich jarmarkach lipskich.

Poczucie wdzięczności każe mi wymienić tutaj także Juliusza Branissa, którego wykładów niegdyś słuchałem w Wrocławiu. Uczeń bezpośredni Schleiermachera i Hegla usiłował z ruin ich systemów wystawić gmach nowy, który jednak nie okazał się trwalszym od innych, podobnych prób pogodzenia Hegelizmu z chrześciaństwem, zwłaszcza, ze pomimo chrztu luterskiego autor zachował żyłkę panteistyczną a la Spinoza, tak często odzywającą się w Żydach. Chciał opracować »Historyą filozofii od Kanta,* ²) ale poprzestał na pierwszym tomie, w którym streścił poglądy swoje na systemy greckie i średniowieczne. Dla stylu świetnego

1    myśli nieraz genialnych, zawsze wzniosłych i ciepłych, książka ta czyta się dziś jeszcze z niemałćm zajęciem.

Z pośród materyalistów dostąpił pewnćj sławy Eugeniusz Duhring, którego ^krytyczna historya filozofii,*³) doczekała się kilku wydań, pomimo intryg professorów berlińskich, pragnących niemiłego im autora pogrzebać w wieczystem milczeniu. Na to jednak żadna książka Dtihringa, a napisał ich wiele, nie zasługuje; przeciwnie, wszystkie czytać należy, dla treści gruntownej i trafnych uwag. Ale autor nie jest pisarzem bezstronnym, ciągle macza pióro swoje w żółci lub nawet wybucha gniewem gwałtownym, a chociaż sam usiłuje być optymistą pogodnym, psuje czytelnikom humor przez swoje wycieczki polemiczne, czasem nawet pogrąża ich w zupełnie pessymistycznćm usposobieniu

¹)    Grundriss der Geschichłe der Philosophie. Berlin 1866 w 2. tomach, trzecie wydanie tamie wyszło w 1878.

²)    Geschichte der Philosophie seit Kant. Breslau 1842. Tom pierwszy. Inne prace autora, mianowicie Metafizyka, są przestarzałe.

³)    Kritische Geschichte der Philosophie vun ihren Anfangen bis znr Gegenwart. Berlin 1869.

http://rcin.org.pl