page0042

36 POCHODZENIE FILOZOFII GRECKIEJ.

braźni, pełną genialnych poglądów, ale niestety zgoła nie miał zmysłu krytycznego, ani przebierał w źródłach. Zwykle późniejsze, ale więcój dogadzające jego teoryom, przekładał nad dawniejsze, gdy te były niedogodne dla jego poglądów. Góruje zaś teorya jego w tój myśli, że do Platona filozofia grecka jest tylko różnorodnym mitologii egipskiój przerobieniem, a dopiero przez Arystotelesa została wydobytą z tój niewoli egipskiej, jednakże na bardzo krótko, bo niebawem powróciła do marzeń swojej młodości. Nareszcie spekulacya egipsko-grecka pomieszana z dogmatami Zoroa-stra, skrysztalizowała się według niego w religię chrześciańska. Pomijam to ostatnie przypuszczenie fantastyczne, odegrzane przez niektórych racyonalistów spółczesnych¹), a tylko słów kilka poświęcę wyprowadzaniu filozofii greckiój czy z Egiptu czy z mnych ognisk wschodniej oświaty. Ze teorya ta jest zupełnie fałszywą, nikt o tóm nie może na seryo powątpiewać, kto nie poprzestaje na kilku analogiach i dalekich podobieństwach, lecz do samych źródeł zagląda, wyświecających stosunki osobiste filozofów greckich do cywilizacyi Wschodu. Źródeł wschodnich, któreby mówiły o jakiejkolwiek wspólności duchowój filozofów greckich z ludźmi wschodnimi zgoła nie ma, a źródła greckie przedstawiają to szczególniejsze zjawisko, że im są starsze, tóm mniój wiedzą o takich stosunkach, im późniejsze, tóm są gadatliwsze. Isokrates n. p. wywodzi całą filozofią Pitagorasa ze Wschodu ²), ale dawniejszy Herodot, który przecież mieszkał we Włoszech południowych, gdzie kwitnęła szkoła Pitagorasa, tylko jeden dogmat wędrówki dusz, uważa za pochodzący z Egiptu, i to jeszcze na domysł, bo kapłani tamtejsi nie powiedzieli mu tego, nie wynika nawet z jego opowiadania, że Pitagoras u nich uczył się matematyki³). O filozofii nie było wcale mowy, bo kapłani egipscy ani wyrazu tego nie znali, ani rzeczy, którą wyobrażał. Platon dobrze znał filozofią Pitagorasa i długo bawił w Egipcie, a jednak nie wie, że tam Pitagoras uczył się filozofii. Nareszcie sam Platon o którym późniejsi mówią, jakoby filozofią swoje przywiózł z Egiptu, nigdy o tóm nie wspomina, co tóm dziwniejsze, że już za jego

¹)    Zobacz moje rozprawę: „O początkach chrześciaństwa^a. Kraków 1884 (str. 3—49).

²)    W mowie pochwalnej Bovatęt<; w rozd. 11.

³)    Ks. IV. rozd. 95. z czem porówn. Ks. II. rozd. 81 i rozd 123.

http://rcin. org.pl