page0050

44 POCHODZENIE FILOZOFII GRECKIĆJ.

W inny jeszcze sposób misterya przygotowały grunt pod filozofią grecką. Stworzyły bogatą poezyą, tak zwaną orficzną, przepełnioną spekulacyami kosmologicznemi. Pieśni, podszywane pod sławne imię wielkiego Orfeusza, zjawiają się właśnie wtedy, kiedy rodzą się pierwsze systemy Jak Pizystrat kazał zebrać poezye Homera, tak syn jego Hipparch polecił Onomakrytowi spisać także wiersze Orfeuszowe, a że Onomakryt był sam poetą, prawdopodobnie dużo swoich utworów umieścił w tym zbiorze, a późnićj dodawano coraz nowe, nawet pisane przez Żydów i Chrześcian w pierwszych wiekach po Chr. Ta poezya orficzną w VII. i VI. wieku zalewa całą Grecyą, szerzona przez wieszczów i cudotwórców, którzy przenoszą się z miasta do miasta Aristeas, Abarys, Epimenides, napełniają Grecyą odgłosem swych pieśni i cudów. Oprócz Orfeusza zjawiają się zmyślone dzieła Muzeusza, Linusa i innych zamierzchłćj przeszłości poetów, a wszystkie te poezye mają wielkie dla filozofii znaczenie, narzuciwszy jćj gotową treść i formę. Treść zajmowała się spekulacyami kosmogonicznemi o powstaniu nieba i ziemi, lub też badaniem istoty Bożćj. Czytamy n. p. że Jowisz czy Hades, czy Słońce, czy Dyonizos, zawsze to jeden Bóg, który jest we wszystkiem;^Ł) lub znowu, że Jowisz jest głową, środkiem i źródłem wszech rzeczy. ²) Ważniejszym był wpływ formy, bo jakikolwiek sąd zechce się wydać o wartości tych kosmogonij i o mądrości poetów, których Arystoteles nazywa starożytnymi teologami, pozostanie zawsze fakt ważny, że cały szereg filozofów przyjął ich formę, a naśladuje nawet ich życie. Xenofanes, Em-pedokles, Pitagorejczycy; podróżują często jako wieszcze, cudotwórcy, lekarze i doradzcy w potrzebach duchownych, a równocześnie propagują filozofią swoje w wierszach, podobnych do Orfe-i Empedokles, musiał wpływ tych instytucyi na ich własne systemy być bardzo znacznym. O niekrytycznćj książce Pfleiderer’a: Die Philosophie des Heraklił von Ephesus im Lichte der Mysterienidee. Berlin 1886 późnićj wspomnę

¹¹ elę Zevę, rli '/łidtję, elę 'Hhoę, eię Jiówooę, elę &eoę iv narzeoai, cytow. u Lobecka, Aglaoph. Tom I. str. 440. Takie na pozór panteistyczne zdania, głoszone w zaraniu ludzkości, należy uważać za oddźwięk pierwotnego monoteizmu, i tłumaczyć podobnie, jak słowa św. Pawła: e£ avxoxi e.cu cfi avxov y.ai elę avxóv Ta 7tavxa (Rom. XI. 36) lub owe przed Areopagiem: iv avX<ii yd(j ęoi,uev xal tuvóvfte<9a ■/.ui ict/itr (Act. Apost. XVII. 28). Panteizm jest dopiero formą późną, rafinowaną zepsutego myślenia.

²) Ze ilę xeęakij_t Zevę fieaaa, Atoę der. na.vxa xexv/xcxi, przytoczone u Platona Leg. IV. p. 7i5.

http://rcin.org.pl