page0038

32 BIBLIOGRAFIA FILOZOFII GRKCRIŻJ.

Z tych źródeł, do których oczywiście należy dodać jeszcze dzieła filozoficzne dotąd zachowane, czerpali dziejopisarze, a jeżeli wspomniany Stanley dość wiernie trzymał się Diogenesa z Laerty, to już Brucker, a w wyższym stopniu J tedemann, Tennemann i Buhle (nie mówiąc już o ich następcach), zupełnie zerwali z tą metodą. Jednakże ich także prace (nie wyjąwszy nawet Rittera) dzisiaj zestarzały się, pomimo skrzętnej, nieraz mrówczćj pilności, z jaką zostały dokonane. Dziejopisarstwo greckićj filozofii stało się nową fachową umiejętnością, korzystającą z wszystkich postępów i odkryć (a są doprawdy olbrzymie) spółczesnej filologii klassycznej. Badań poszczególnych przybywa tyle z każdym rokiem, że potrzeba niezwykłego wytężenia, aby przyswoić sobie choćby tylko ważniejsze ich wyniki. To tłumaczy, dla czego dzisiaj książki, zwłaszcza na tćm polu wiedzy ludzkićj, tak prędko tracą swoje wartość. Gdy chodziłem na uniwersytet, podziwiano obszerną Bram dis’a »Historyą grecko-rzymskićj filozofii*¹), a mniejsze jćj skrócone wydanie, uchodziło za rzecz doskonałą dla jasnego wykładu i dla formy nadobnćj. Jednakże w walce nieubłaganej o byt zwyciężyła Hi story a Ze li er a²), a cztery grube jćj tomy są w rękach wszystkich, gdy B ran dis i poprzednicy jego bu-twieją zapomniani na półkach bibliotecznych.

Wyznaję, że Ze 11 er niekoniecznie jest pisarzem sympatycznym. Niegdyś teolog z szkoły tubingskiej, poty krajał i obcinał Nowy Testament, aż nic prawie nie zostało pod jego nożycami. Wtedy rzucił się na tradycye greckićj filozofii i według tej samćj metody pokieresił je bez litości. Mimo to panuje wszechwładnie, a każdy protest przebrzmi niedosłyszanym wśród oklasków wielbicieli. Żaden opór na nic się nie zda, bo potrafił zrobić się niezbędnym. Bez systemu własnego, bez wiary religijnćj, bez jasnych kryteryów, potrafił olbrzymi materyał badań specyalnych objąć bystrym wzrokiem i ułożyć w błyszczący obraz mozaikowy o liniach

^Ł) Handbuch der Geschichte der griechisch■ romischen Philosophie, Berlin 1835— 1860 (4. tomy). Mniejsze, bardzo staranne wydanie wyszło tamże w 18Ó2 i 1864 pod tytułem. Geschichte der Entwickełungen der griech. Philosophie und ihrer Nachwir-kungen im romischen Reiclie (w 2. tomach).

²) Die Philosophie der Griechen in ihrer geschichtlichen Entwickelung dargestellt. Pierwsze wydanie w Tubindze 1844—1852 (w 3. tomach). Trzecie wydanie, zupełnie przerobione, w Lipsku 1869 — 1875 (w 4. tomach). Pierwsza część ukazała sie teraz po raz czwarty.

http://rcin.org.pl