page0058

52 DEFINICYA I EPOKI FILOZOFII GRECKIEJ.

Wielki uczeń i rywal Platona Arystoteles, zachował defini cyą tę same. Prawda, że bierze on filozofią czasem w znaczeniu szerszem, i wszystkie obejmuje nauki: fizykę, etykę, politykę, poetykę i t. d. jedną tą nazwą; z wyjątkiem matematyki, ale zwykle rozumie on drugą ściślejszą filozofią, tak zwaną pierwszą, Trpó)tyj ipAouosia, którą dziś powszechnie nazywamy metafizyką. Ta zaś, zupełnie jak u Platona, jest wiedzą tego co jest, o ile jest¹). Aby jednak krótka taka definicya, wyglądająca na istną tautologią, nie była źle zrozumianą, określił ją bliżćj jako naukę, która bada pewne przyczyny i pewne zasady²). A mają to być zawsze pierwsze zasady i pierwowzory t. j. najwyższe przyczyny, tak żeby wiedza ta nie służyła żadnej korzyści lub celowi materyalnemu, lecz była bezinteresowną i tylko siebie samą miała za cel ostatni³). To też jak tylko ten człowiek jest rzeczywiście wolnym, który dla siebie pracuje a nie dla innych, tak filozofia jedna z wszystkich nauk jest prawdziwie wolną, bo ona tylko jedna nie ma innego przedmiotu, prócz siebie samćj. Poczem wielki myśliciel tak dalćj rzecz ciągnie:

> Można było słuszną zrobić uwagę, że posiadanie takićj wiedzy przechodzi siły ludzkie, bo natura nasza jest pod tysiącznym względem niewolnicą, a według Simonidesa, tylko Bóg jeden używa dostojnego przywileju wolności. Jednakże człowiek przeniewierzyłby się swemu przeznaczeniu, gdyby nie szukał tćj wiedzy, którą osię-gnąc może. Gdyby prawdą było, co poeci mówią, że Bóstwo czasem doznaje uczucia zazdrości, to jeżeli gdzie, byłby tutaj słuszny powód do takićj zazdrości, a wszyscy, którzy odznaczają się wiedzą, powinniby przez bogów być nawiedzani nieszczęściami. Ale być nie może, aby bogowie obniżali się kiedy do podłój zazdrości; raczćj poeci są, jak mówi przysłowie, wielkimi bałamutami. Przeciwnie należy być przekonanym, że nie masz nauki, któraby bardziej od filozofii zasługiwała na szacunek, bo jest wiedzą najbardziej Boską i najwyższą i ona jedna nią jest dla dwóch powodów: Najprzód, wiedza, która bardziej od każdej innćj powinna być własnością Boga, jest Boską pomiędzy naukami; po wtóre, przymusza ona więcćj od wszystkich innych nauk, zajmować się rzeczami Bo-

*) Metaph. VI. I : to <>v r_t ov.

²)    Tam^e I. i.

³)    Metaph. I. 2.

http://rcin.org.pl