page0060

54 DEFINICYA 7 KPOKT FII.OZOFJI GRECKIŻJ.

cer on nazywa filozofią wiedzą boskich i ludzkich rzeczy, oraz ich początków i przyczyn,¹) to parafrazuje tylko myśl Arystotelesa; a jeżeli na innóm miejscu nazywa ją nauką rzeczy Boskich i ludz kich, oraz przyczyn, w których są one zawarte,²) to pozostaje zawsze wiernym myśli wielkiego założyciela szkoły Pcrypatetyków. De-finicyą Cycerona Seneka zaczepił pod pretekstem, jakoby przyczyny boskich i ludzkich rzeczy były częścią Bóstwa;³) zarzut niesłuszny, bo nawet panteista, jakim był Seneka, powinien przyjmować przyczyny. Chociaż dla niego świat jest częścią Bóstwa, to on także pytać się może o przyczynę świata i odróżniać Bóstwo, które nie jest światem, od tegoż Bóstwa, o ile jest światem. Zresztą pomimo krytycznćj uwagi Seneka nie postawił nowej definicyi, bo trudno za taką uważać sapientiae amor et affectatio, lub studium virtutis sed per ipsam virtutem.⁴) Pierwszy frazes jest tylko powtórzeniem definicyi pitagorejskiej, drugi nie określa przedmiotu, którymby filozofia się zajmowała, lecz tylko cel jej praktyczny w życiu ludzkiem.

Przy Stoikach trudno nie wspomnieć o Epikurejczykach, ich duchowych przeciwnikach. W liście wspomnianym twierdzi Seneka, że zrazu na dwie części filozofią dzielili: przyrodniczą i moralną, ale późnić) siłą rzeczy zmuszeni zostali do przywrócenia trze cićj t. j. dialektycznćj. Jeżeli zaś Epikurejczycy nazywali filozofia ubieganiem się rozumu o szczęśliwość,⁵) to wyrażali cel wiedzy, bynajmnićj zas przedmiot jej lub granice. Tak tedy Grecy po niektórych próbach i szukaniach, doszli do jasnćj definicyi, uważając filozofią za wiedzę ogólnych form bytu, a że prawdziwej wiedzy być nie może, bez znajomości przyczyn, którym byt zawdzięcza początek swój, istnienie i przeznaczenie, wiedza ta bytu powszechnego zamieniła się słusznie w naukę najwyższych przyczyn i ostatnich zasad wszechbytu.

ą Tuscul. V 3: divinarum humanarumquc rerum tum initio rum causarumque cujusque rei cognitio.

²)    De offic. II. 2: rerum divinarum et humanarutn causarumque, qnibus hae res continentur, scientia.

³)    Epist. XTV. 1. (w wydań. Haase’go lub list 89 w dawniejszych edycyach): causae divinorum huntanorumque pars dizdnorum sunt.

⁴)    Tamże. W tymże liście zresztą Seneka przyjmuje dawny podział filozofii na moralna, przyrodzoną i racyonalną, co także prowadzi na domysł, że o nowćj definicyi nie myślał.

⁵)    Scxt. Empir. adv. Mathem. XI. 261 :    Enly.oryoę P.eye tr\v <yi).onoąiav

evt()ytiav eivcu i.uyoię r.al óialoytobolę rov evó'aifiova fiior neyinotoUoar.

http://rcin.org.pl