page0053

47

DEFINICJE NAJDAWNIEJSZE.

Druga połowa tak się trzyma pierwszej, że razem z nią stoi lub upada, według odpowiedzi, którą damy na pierwszą część pytania, bo jeżeli filozofia nie ma, jak chcą niektórzy, ani jasnćj definicyi ani ściśle oznaczonego przedmiotu, jeżeli jest tylko marzeniem metafizycznym , bez podstawy rzeczywistćj i rezultatów naukowych *), to takie mrzonki osobiste, choćby najgenialniejsze, nie mogą mieć historyi prawdziwej. Pilno zatem przekonać się, jakie wyobrażenie mieli sami Grecy o wyrazie, a jeżeli okaże się, że z nim łączyli pewien obszar wiedzy ludzkićj, to usiłowania podejmowane ku wspólnej uprawie tćj wiedzy, będą tyluż czynami historycznemi, ich zaś genetyczne powiązanie złoży się na jedne, ciągłe dzieje. Że takie było mniemanie samych Greków, uwydatni historya wyrazu.

Pierwszy raz u Herodota się zjawia, jako chęć badania, ale tych których później nazywano filozofami, on stale sofistami zowie⁸). Najbliższy wiekiem Tucydydes kładzie w usta Peryklesa te piękne słowa: kochamy piękno z miarą a filozofujemy bez miękkości³), ale i tutaj ma filozofowanie bardzo szerokie znaczenie; jest kształceniem się i nabywaniem wiedzy⁴). Gdyby Grecy nie inaczćj używali sławnego wyrazu, byłby zarzut słuszny, że nie doszedł nigdy do ścisłćj i właściwćj definicyi. Wiadomo jednak, że Grecy odróżniali filozofią od innych umiejętności, a nie każdego

*) V ach ero t powiedział dowcipnie, źe metafizycy są poetami, którzy nie poszli za swojem powołaniem (La metaphysique et la science, 'tom I. str. 6.). Nowsi filozofowie niemieccy przez niejasne a zbyt ogólnikowe definicye głównie przyczynili się do poniżenia filozofii. Kant n. p. nazywa ją: Die Wissenschaft von der Beziehung aller Erkenntniss auf die wesentlichen Zwecke der menschlichen Vernunft. Fichte jeszcze gorzój: Die Wissenschaft des Absoluten in der reinen Entzvickelung des Den-kens, co jest i błednćm i niepojętym. Wtedy nie dziw, źe Schopenhauer uważa filozofią za naukę, która jeszcze nie istnieje, która do celu swego nie doszła ani drogi swojój nie zna i t. d. (Sammtliche Werke. Tom V. str. 195)-

²) Homer ani Hezyod wyrazu nie znają. Krezus u Herodota (I. 30.) nazywa Solona szukającym prawdy (<piXoou<f ttt)vJ w znaczeniu najogólniejszym. W innych miejscach (n. p. IV. 95.) Pitagorasa nazywa sofistą, tak samo różnych mędrców znakomitych (I. 29.), do których i Solon należy.

^s) Ks. II. rozd. 40' ęi'Ko/.a.koVfUv /tez’ etitekeiaę r.ai ętkoooqu)v/uev avtv fia).nxiai;. Ideał życia, dwa razy tylko urzeczywistniony na ziemi, w Atenach za Peryklesa, w Florencyi za Medyceuszów, ale na tak krótko niestety, że wydawałby się snem uroczym, gdyby po nim nie zachowały się dzieła rzeczywiste.

⁴) Podobnież Cyceron: ornnis rerum optimarum cognitio <itque itt iis exercitatio philosophia nominata est.

http://rcin.org.pl