page0056

50 DEFINICYA I EPOKI FILOZOFII GRECKIEJ.

tyczna koncentruje się w poznawaniu duszy ludzkiej, a zwraca się zarazem do celu praktycznego, do kreślenia praw postępowania moralnego, do układania zakonu ludzkiego. Ten charakter psychologiczno moralny pozostanie odtąd do końca główną filozofii greckiej cechą i zasługą.

Po Sokratesie Platon, uczeń wiekopomny, tak określił tę wiedze którą podniósł do nieznanych przed tern szczytów: »Wiedzę w sobie doskonałą tylko Bóg jeden posiadać ¹), dla człowieka zaś tytuł mędrca zbyt wielki, bo tylko Bogu przysługuje. Kondycyi człowieka lepiej odpowiada nazwa filozofa²). Ale czem zajmuje się filozof? Odpowiada założyciel Akademii, że »prawdziwy filozof tylko ciałem obecny w mieście, ale dusza jego, mając rzeczy zmysłowe za jćj niegodne, wybiega po za nie w wszystkich kierunkach, już to mierząc głębokość zietm i ogrom jćj powierzchni, już to wznosząc się do niebios, żeby tam obroty gwiazd rozważać; potem wzrok ciekawy zapuszcza w istotę wewnętrzną rodzajów jestestw, z których świat się składa, a nie zniża się nigdy do po-jedyńczych przedmiotów, które są tuż przy niej, Nietylko filozof nie wie co robi sąsiad jego, lecz prawie nie wie, czy jest człowiekiem lub zwierzęciem, za to, czem jest człowiek w ogóle, i jakie znamiona odróżniają go od innych jestestw, czynne lub bierne, oto czego szuka i nad czem trudzi się aby je odkrył* ³).

Może ustęp ten wyda się nie jednemu raczej ogólnikowym, poetycznym frazesem, niżeli ścisłem filozofii określeniem, a jednak nie zostawia nic do życzenia, co do ścisłości lub jasności. Bo czemże myślenie ludzkie w najwyższćj swej formie? czemże tworzenie pojęć, nieznanych umysłom zwierzęcym, jeżeli nie jest szukaniem ogólnćj istoty kaźdćj rzeczy, z wykluczeniem jćj cech indywidualnych, zmysłowych? Jest zatem wedle Platona filozofia szukaniem ogólnych, trwałych pojęć w szczegółowych, zmiennych faktach tego świata, co jak widzieliśmy, także Sokratesowi wydawało się być głównem zadaniem filozoficznej dialektyki. Ta bowiem usiłuje rzecz każdą zdefiniować, a definicya powinna wyrazić istotę rzeczy, podciągając ją pod ogólne pojęcie rodzaju, do którego należy.

^x) Par men. p. 134. ²) Phaedr. p. 275. '*) Theaet. p. 128.

http://rcin.org.pl