page0062

56 DEFJNICYA I EPOKI FILOZOFII GRECKIĆJ.

jomośc ostatnich przyczyn i zasad bytu, lecz także ćwiczenie się w doskonałości i nabywaniu cnoty, studium zńrtutis.

Poznawszy, co Grecy rozumieli przez filozofią, możymy odpowiedzieć na drugą część pytania: czy filozofia taka, jaką oni pojmowali, mieć może historyą? Ze ją miała w Grecyi, jest niewątpliwym faktem, o którym świadczą liczne wspaniałe szkoły i systemy, ale że taka filozofia w wszystkich czasach mieć może i musi swoje historyą, łatwo da się okazać. Bo czemże historyą, jeżeli nie następstwem czynów świadomych, zmierzających do jednego celu, a powiązanych między sobą węzłem genetycznym w ten sposób, że jeden wypływa z drugiego czy dodatnio, jako jego rozwój logiczny, czy ujemnie, jako antyteza, wywołana krytycznym odporem. 1 e cechy, napotykane w dziejach kaźdćj nauki, także powtarzają się w historyi filozofii. Gdyby każdy filozof pracował dla siebie me dbając o poprzedników ani o współczesnych, gdyby każdy zaczynał ab ovo, nie licząc się ani z przeszłością ani o potomność nie pytając, jak teraz poczynają sobie tak zwani pozytywiści, mielibyśmy systemy może bardzo ciekawe, ale nie byłoby historyi. Byłyby to zapewne czyny, pełne świadomości, ale nie zmierzałyby do tego samego celu, a gdyby nawet tak było, nie pozostawałyby do siebie w związku genetycznym, bez którego nie może być żadnego rozwoju ani historyi Ale tak nigdy nie działo się w szukaniu prawdy, ani dziać nie mogło. Każdy filozof ma uczniów, którzy rozwijają dalćj myśli przez niego rzucone, i którzy są jakoby rodziną jego duchową. Gdzie rodzina, tam historyą. Ale jak rodziny społeczne, tak szkoły filozoficzne nie trwają na zawsze; wyczerpawszy swoje soki żywotne, zaczynają więdnąć, potem usychają zupełnie. Jednakże przed zejściem swojćm z widowni św iata, wywołują krytykę częściową, czasem naw^ret opozycyą powszechną. Wtedy godzina wybiła, w którćj nowe powstają szkoły, przeciwne lub pokrewne, a te znowu innym kierunkom dają początek, tak iż związek genetyczny myślenia filozoficznego nigdy się nie urywa, chyba że go gdzieś przetnie gwałtownie rubaszna dłoń barbarzyńców. Te usiłowania, dźwigane wspólnym zapałem, zmierzające do jednego celu, ażeby urzeczywistnień wiedzę pierwszych przyczyn bytu, w myśli naprzód, potem w życiu, są historyą filozofii.

Za podziałem takićj historyi filozofii na pewne, odgrodzone od siebie okresy, przemawiają zarówmo względy teo

http://rcin.org.pl