7 (361)

RAMKA 6.6

PODZIAŁ SPRAWNOŚCI DZIECIĘCYCH ZE WZGLĘDU NA ICH FUNKCJE

Sprawności samoobsługowe

Aby osiągnąć niezależność, dzieci muszą opanować sprawności ruchowe, które umożliwią im podejmowanie działań w związku z własną osobą. Do sprawności tych należą: samodzielne jedzenie, samodzielne ubieranie się, dbanie o własny wygląd i samodzielne mycie się. U progu wieku szkolnego sprawności te powinny osiągnąć na tyle wysoki poziom, aby dziecko potrafiło wykonywać czynności związane z dbałością o swój wygląd w takim tempie i z taką wprawą, jak to robią dorośli.

Sprawności społeczne

Aby stać się akceptowanym członkiem grupy społecznej-czy to rodziny, czy tez grupy szkolnej lub sąsiedzkiej-dziecko musi być zdolne do współdziałania. Jeśli dziecko zada sobie dużo trudu, aby pomagać w pracy w domu, w szkole czy w grupie rówieśniczej, zdobędzie akceptację danej grupy.

Sprawności zabawowe

Aby znajdować przyjemność w działalności grupy rówieśników lub móc bawić się samotnie z dala od nich, dzieci muszą opanować szereg takich sprawności, jak zabawa w piłkę, jazda na wrotkach, rysowanie, malowanie i manipulowanie zabawkami.

Sprawności szkolne

Znaczna część zajęć w niższych klasach szkolnych obejmuje takie sprawności, jak: pisanie, rysowanie, malowanie, lepienie z gliny, taniec i wyroby z drewna. Im więcej tych sprawności opanowały dzieci i im wyższy jest ich poziom, tym lepiej będą przystosowane do szkoły i tym lepsze rezultaty osiągną w nauce i pracy szkolnej.

nego. Wyjaśniono te kategorie w ramce 6.6. Zauważ, ze pewne umiejętności są związane z wykorzystaniem nóg, bardziej liczne wymagają posługiwania się ramionami i rękoma, a w jeszcze innych biorą udział mięśnie całego ciała.

Spośród wymienionych kategorii zwykle najwcześniej są opanowywane sprawności związane z samoobsługą, gdyż często dla dzieci ważniejsze jest zdobycie najpierw niezależności, a później uczestnictwo w grupie rówieśniczej. Przed osiągnięciem wieku szkolnego nieistotne są dlą dzieci sprawności szkolne. W związku z tym ich motywacja do uczenia się owych sprawności jest minimalna.

ROZWÓJ RUCHOWY 294

Ręczność

Ręczność oznacza przewagę w używaniu jednej ręki. Do określenia ręczności służą dwa kryteria: skłonność do częstszego używania jednej ręki oraz biegłość lub sprawność, z jaką jednostka posługuje się daną ręką, w porównaniu z drugą.

Osoby, które częściej posługują się prawą ręką, nazywa się „praworęcznymi", tych zaś, którzy preferują rękę lewą-„leworęcznymi". Bardzo niewiele osób jest tak zdecydowanie prawo- lub leworęcznych, że posługują się zawsze tylko ręką dominującą, prawą bądź lewą. W każdym okresie życia, nie tylko w dzieciństwie, często zdarza się przerzucanie się z jednej ręki na drugą, jakkolwiek ta tendencja zmniejsza się u dzieci wkraczających w okres dojrzewania.

,

Osoby, które wykonują czynności jednakowo sprawnie zarówno prawą, jak i lewą ręką, i w przybliżeniu z tą samą szybkością, nazywa się oburęcznymi" albo o lateralizacji nie ustalonej. Leworęczni mają większą skłonność do oburęczności niż praworęczni. Przyczyną tego jest fakt, że często uczono ich wykonywania prawą ręką takich czynności jak pisanie lub malowanie, gdy jako dzieci przejawiali skłonność do używania przy tym lewej ręki. 2 czasem opanowali pewien repertuar sprawności, który potrafili wykonywać jednakowo dobrze zarówno prawą, jak i lewą ręką. Praworęczni, przeciwnie, wykazują na ogół mniejszą oburęczność niż leworęczni 147).

u

Większość sprawności manualnych wymaga posługiwania się tylko jedną ręką lub jedną ręką przy udziale ręki drugiej, pomocniczej. Ręka, która wykonuje większość czynności, jest nazywana „dominującą", a jeśli wykonanie czynności wymaga pomocy drugiej ręki, wówczas tę drugą rękę nazywamy „pomocnicząNa przykład przy pisaniu ręka dominująca-czy to prawa, czy lewa - trzyma ołówek lub pióro i pisze, natomiast drugą ręka przytrzymuje papier.

W większości kultur, z przyczyn dotychczas nie wyjaśnionych, ludzie praworęczni wykazują przewagę liczebną nad leworęcznymi. Stwierdzono na przykład, że wśród współczesnych Amerykanów 90- 95% stanowią isoby praworęczne i że wśród leworęcznych przeważają mężczyźni (17,

/5, 35).

RĘCZNOŚĆ

295