7 (836)

wraz z ich nieodłącznym orszakiem: zarozumialstwem i umysłową stagnacją. Wartość twórczości Charlesa Forta polega zresztą nie tylko na otworzeniu ogromnego gabinetu osobliwości. Jego książki pisano są bulgoczącym jak strumień, ekscentrycznym, niepowtarzalnym stylem i przeniknięte duchem żartóbliwie-mislyczno-go monizmu, zaś pośród korowodu faktów odbywa się nieustanny karnawał wyobraźni Forta, gargatniczna bufonada, z któroj wyła nia się jakiś dziwaczny, nowy Kosmos: Ziemia niby wciąż okrągła, ale bez przekonania, z zawieszonym w przestworzach oceanem, po którym pływają lodowate pola i tropikalne wyspy; Układ Sio ncczny, po którym błądzą dziesiątki, a może setki, rozmaitych konstrukcji i sterowanych planet, zamieszkałych przez olbrzymy i przez krasnoludki, przez istoty o błękitnej skórze i przez demonicznych, nioparzystokopytnych złoczyńców. Przed inwazjami tych stworów chroni nas jakiś nieznany właściciel Ziemi, nie wiadomo, czy dobroczyńca, czy eksploatator, dostatecznie jednak sil ny, by przepędzić rywali; choć zdarzają się niecni kłusownicy, i którzy wpadają w ziemską atmosferę na mało polowanka— istnieją oczywiście odpowiednie dano na ten temat - co Fortowi spra wia zresztą przyjemność. Nie jesteśmy, jak widać, zupełnie bezużyteczni i niejadalni; gdzieś nas owszem cenią i mają może nawet grubo książki kucharskie, poświęcone wyłącznie Ziemianom. Czy tając Forta trudno jest czasem pojąć, w którym miejscu kończy się I powaga, a zaczyna kpina, co zresztą odpowiada duchowi jego monizmu, w którym między statecznością i powagą a kpiarstwom nie ma zasadniczej różnicy, gdyż oba te aspekty ludzkiej ekspresji nie ustannio mieszają się ze sobą, łączą i zlewają w nierozpoznawalną całość.

Poglądy filozoficzno Forta nie są szczególnie dokładnie okro I ślone i wywiedzione ze specjalną troską o terminologię i ścisłość; 1 jest to raczej intuicyjno, oparte na doświadczeniu snu, przekona nie, że to, co potocznie nazywamy rzeczywistością, istnieniem, uniwersum, nie jest zbiorom oddzielnie istniejących rzeczy, lą czących się tylko w rozmaite krótko- i długotrwałe kombinacjo. Fortowski świat jest jednością i wszechciągłością. Jest to jedno olbrzymie Coś, drgające i pulsujące, z którego nieustannie wysika kują jakieś bąble, próbując się oderwać i zaistnieć jako odrębno rzeczy. Nie ma zatem istnienia w ścisłym tego słowa znaczeniu, jest niby-istnienio, (piast-egzystencja, nieustanne, uporczywo usi lowanie istnienia, kończące się zawsze i wszędzie porażką.

Różnego rodzaju to bąble, jedno bardziej bąblaste, wydęte jat balony, prawie-że-odrywające się od wszcchciągłości, niemal

i mi \ wlrłtn, inno lodwio widoczne, właściwie nawet nie bąbol-11 Im t < l< 11 i kat no wzdęcia, bliższe nicości niż cości, wszelako imwiiIi'/ nlby-istniejące. Micliol de Montaigne pisze w jednym m w vcli esojów, że pomiędzy niczym a najmniejsza z rzeczy i i wImI sza różnica, niż między ta najmniejsza z rzeczy a naj-|m| ₁ .1| inaczej mówiąc między niczym a elektronem jest więk-m.ii różnica, niż między elektronem a gwiazda. Fort mógłby

i t u ........... znaczenie tego zdania. W jogo filozogii nio ma

l i upaiici dzielącej „nic" i „coś”, gdyż nie ma „nic" i nie ma i *¹1 'i i" jako odrębnie istniejących, granicznych wartości. I’o-Iim im In lo tylko wygodne myślowe znaki, wskazujące obszar nilu lulnlenia czy też międzybytu. Fortowska rzeczywistość to nilu Ininłoiiie niby-czegoś, z nieustannym, bez początku i bez I mu n zmaganiem się niby-czegoś, by stać się prawdziwym MVIIIŚ.

W perspektywie tej filozofii klasyczne, postawiono przez i nlhnlza pytjmio: „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?" jest i"umie.' pozbawione sensu, nieprawda jest bowiem, że istnieje

.....", jako odrębne i bezwzględnie różniące się od „niczego”.

1'inliibnemu unicestwieniu ulegają inne klasyczne opozycje, jak luiiwda i latsz, dobro i zlo, tracąc kontury i łącząc się z sobą MiiiK znym chaosie międzybytu. Myślami Forta rządzi tu wi-y|noiV i intuicja, przynosząc w rezultacie obraz rzeczywistości dill/ony do filozofii Wodanty. Jeżeli poddamy się jego myślom, i......min zagmatwanym, a w istocie niesłychanie prostym, jeże

li puplyniomy z nimi i damy się przeniknąć ich mądrości, to zoli i' ymy siebie i wszystko dookoła na nowo - nio jako istnieją-

•    a oddzielnie, lecz raczej jako dążące do istnienia. Te babie

, il iikujace z kałuży - i pękające po chwili. My sami, inni lu-'I«*li'. cala mizerność walki o indywidualność, a jednocześnie jej iilmiclnonna klęska - wszędzie nieoznaczoność, względność, i wszystko podszyte ogólnym determinizmem: pożądaniem "'liiilinego istnienia. Jakże niesamowicie wyglądają w perspek-i win filozofii Forta organizacje i systemy, kościoły, partie, na-

•    • >iI \ l nacjonalizmy! W świecie, w którym ludzie gryzą się jak I' i na arenie, przonikliwość Forta mówiącego, że największym

aiuiistwoin dotykającym ludzi jest ich złudzenie własnej rze-

■    ywlstości, przenikliwość ta jest równie aktualna dziś jak lok po Wielkiej Wojnie, gdy Księga rzeczy wyklętych ukazy-

■    ula się w druku.

Najwięcej kontrowersji wokół tego autora budziło jego natrzą-ail" się z uczonych — zgryźliwość, docinki, znęcanie się nad poił