82

V*

V*

5. KRĄŻENIE

komórka

przyrurkowa

J._ rurka

] siłowa

.■fe.

Pobieranie i transport wody, soli mineralnych i    ,

.    ¹ sUostanc|i orgamanych

w roślinie (tzw. załadunek i rozładun i*\

komórka / ^ miękiszowa liścia

transport do innych ___ nadziemnych części, — np. kwiatów

naczynie

ZAŁADUNEK

(strefa wysokiego ciśnienia hydrostatycznego)

1    i aktywny transport sacharozy

z komórek miękiszu asymilacyjnego (komórek - donorów sacharozy) do komórek przyrurkowych (kosztem ATP)

2    ] przenikanie sacharozy z komórek

przyrurkowych przez plazmodesmy do rurek sitowych

3    spadający potencjał wodny (wzrastająca siła ssąca) rurek sitowych powoduje, że część wody z naczyń przenika do rurek sitowych (rośnie więc ich turgor, tworzy się wodny roztwór sacharozy (sok floemowy)

transport wody

transport sacharozy rozpuszczonej w wodzie załadunek albo rozładunek sacharozy

ROZŁADUNEK (strefa niskiego ciśnienie hydrostatycznego;

| kosztem ATP sacharoza jest aktywnie transportowana z rurek sitowych do komorę* miękiszowych korzenia (komórek akceptorowych sacharozy)

(malejące stężenie powoduje że rośnie potencjał wodny rurek sitowych i woda zaczyna przepływać z nich do drobnych naczyń

H jednocześnie sacharoza kondensowana jest do skrobi

___

komórka miękiszowa

korzenia

skrobia

ą przez

Przemieszczenie wody w naczyniach możliwe jest dzięki spójności cząsteczek, tzw. kohezji i przyleganiu, czyi' cc"-'^: Ruch wody z korzeni do liści (z dołu do góry) w naczyniach drewna jest możliwy dzięki dwóm siłom: parciu korze'*-wemu (czynny mechanizm przewodzenia wody, ponieważ wymaga dostarczenia energii) oraz sile ssącej liści ic c ' mechanizm transportu wody). Parcie korzeniowe wypycha wodę do góry przez całą dobę (jest to ważne szczegół?’'* na wiosnę, kiedy nie ma liści i nie zachodzi transpiracja).

Siła ssąca liści jest wywołana transpiracją kutykularną, przetchlinkową i głównie szparkową, kontrolowaną prze: roślinę. (Ruchy komórek szparkowych i transport produktów fotosyntezy zostały omówione w 3.1).

5.7. ODPORNOŚĆ ROŚLIN

'

Odporność roślin to właściwości umożliwiające im przetrwanie w niesprzyjających warunkach śro-scwiska, w tzw. warunkach stresowych.

^:_-ikcje mechanizmów obronnych: uniemożliwienie wniknięcia ciał obcych patogenów do organizmu, odróżnienie patogenów od substancji własnych, unieczynnienie patogenu, usunięcie patoge-usuwanie komórek uszkodzonych, chorych, starych i martwych.

Rodzaje czynników słresołwórczych (tzw. słresorów)

Stresory

0 abiotycze: niedobór wody, wysokość temperatury, zasolenie gleby, związki toksyczne, np. metale ciężkie, gazy wulkaniczne • biotyczne: bakterie, wirusy, rośliny pasożytnicze, grzyby i inne patogeny, negatywny wpływ innych roślin (np. nadmierne zagęszczenie lub ..ydzielanie związków chemicznych), uszkodzenia mechaniczne

Rodzaje odporności roślin - podział umowny

Odporność

•    wrodzona

(bierna, która jest zachowana przez całe życie, ponieważ jest dziedziczona)

•    nabyta

(wykształcona podczas rozwoju osobniczego poprzez kontakty z patogenami, np. bakterie, wirusy, grzyby)

Charakter reakcji odpornościowych roślin (odporność bierna i czynna)

Odporność bierna

Odporność czynna

Roślina przeciwstawia się patogenom, gdy te wnikną do tkanek. Następuje:

1.    wzrost stężenia cytokinin

-    zapobieganie szkodliwemu działaniu toksyn wytwarzanych przez patogen,

-    pobudzenie komórek do podziałów mitotycz-nych;

2.    namnażanie się komórek wokół miejsca infekcji w celu oddzielenia zakażonych komórek od zdrowych;

3.    nekroza - odpadanie od rośliny zaatakowanych przez pasożyta i obumarłych komórek (organów) wraz z pasożytami.

Roślina ma pewne cechy budowy utrudniające .'.nikanie patogenów:

-    duża ilość celulozy i ligniny w ściankach komórkowych,

-    obecność wosku w epidermie i suberyny w korku,

-    gruba kutykula,

-    zagłębione aparaty szparkowe w skórce,

-    pH soku komórkowego uniemożliwiające rozwój pasożyta,

-obecność garbników i alkaloidów.

Objawy zaatakowania rośliny wirusem mozaiki róży

Czynniki

infekcyjne

Wpływ organizmów chorobotwórczych na rośliny

Sposób infekcji

Wirusy

yńriazy)

Bakterie

bakteriozy)

-    w wyniku zranień, wraz z sokiem chorych roślin

-    przy udziale owadów (np. mszyc), które wysysają soki chorych roślin i przenoszą na rośliny zdrowe

-    przez aparaty szparkowe

-    w wyniku zranień

-    przy udziale szkodników roślin, które przenoszą bakterie

^jrrrcy _ przez zarodniki kiełkujące na powierzchni grzybice) organów, np. liści

- przez grzybnię przerastającą tkanki organów roślinnych

Objawy chorobowe

-    plamy na liściach, łodygach, owocach

-    zniekształcenia organów (liściozwój)

-    karłowatość roślin

-    uszkodzenia tkanek

-    więdnięcie roślin

-    brodawki korzeniowe

-    plamy na liściach, łodygach i owocach

-    guzowate narośle na organach

-    chloroza liści

-    karłowatość roślin

-    nieodwracalne więdnięcie i zamieranie roślin