77

a

OH

0

II

H

(forma ketonowa)

I    l

H    H

b

0

0

II

H

h₂c-c -OH

vna \N-H2

kreatyna

h₂c - c —

I NH

kreatynina

RYS. 16. Niektóre składniki moczu

Kreatynina jest bezwodnikiem kreatyny, czyli jednego z końcowych produktów przemian azotowych u ssaków, a jednocześnie bardzo ważnego nośnika energii (jednego z fosfagenów’) zlokalizowanego w znacznych ilościach w mięśniach ssaków. Stężenie kreatyniny w moczu człowieka wynosi ok. 10 mmoli/1 i jest dziesięciokrotnie wyższe niz w surowicy kiwi. Do oznaczania kreatyniny w cieczach fizjologicznych najczęściej stosuje się metodę Foiina. Polega ona na redukgi, z udziałem kreatyniny, kwasu pikrynowego w środowisku zasadowym do kwasu pikraminowego o intensywnie pomarańczowym zabarwieniu. Natężenie barwy jest w^r określonych warunkach proporcjonalne do stężenia kreatyniny w próbie.

Białko w moczu fizjologicznym występuje w nieznacznych ilościach. Jednakże przy uszkodzeniu kłębków nerkowych dochodzi do zwiększonego wydalania białek z moczem (głównie albuminy). W przypadkach pewnych nowotworów (plazmocytozy) w moczu pojawiają się białka spokrewnione z immunogiobulinami, tzw. białka Bence-ionesa.

Metoda oznaczania poziomu białka w^r moczu oparta na reakcji Hallera polega na podwarstwieniu moczu stężonym kwasem azotowym. Na granicy warstw moczu i kwasu azotow^rego tworzy się pierścień wytrąconego białka. Do analogicznych odczynników, wywołujących zmętnienie roztworów białka, należą rówmież kwasy: trichlorooctowy i sulfosaiicy-łowy

Glukoza, podobnie jak białko, w moczu normalnym występuje w ilościach śladowych. Jeśli stężenie glukozy w^re krwi przekroczy tzw. stężenie progowa, czyii wartość IG mmol/1. to następuje wydalanie jej z moczem (główme przy cukrzycy). Dość giukozy w moczu najcze-

66