87

i; gottaaywanie

a^va\e nuto skuteczne w oddziaływaniu na naszych bliźnich, są wszelkiego rodz*-, i bezpośrednie polecenia. Dlatego lepiej nadać im formą prośby lub omo-j^ja, Zamiast mówić: „Wyjdź natychmiast z psem, bo się zsika”. Lepiej jest wyraja troskę dotyczącą stanu naszego pupila: „Biedny piesek, najwyraźniej musi iść na d«4r*.

Również ostra reprymenda zwierzchnika wyrażona słowami: „Jeszcze nie skończyli Pani tego referatu. Proszę natychmiast zabrać się do roboty”. Budzi raczej strach oisz wewnętrzny sprzeciw. W rezultacie pracownica taka będzie wykonywała tylko te zajęcia, które jej się poleci i to jedynie wówczas, gdy wie, że zachodzi możliwość jej kontrolowania.

Ostatnio miałem też możliwość zaobserwowania jaskrawego przykładu mało skutecznego rozkazywania połączonego ze straszeniem. Otóż w trakcie spaceru po osiedlu odymieni wielokrotnie powtarzane polecenie: „Włóż czapkę, jest bardzo zimno!” I po chwili: Jeżeli nie włożysz czapki, to więcej cię nie odprowadzę”. Wykrzykiwała je babcia, «idący obok wnuczek miał minę, która wyrażała gniew i zawstydzenie zaistniałą sytuacją. Przyznaję, że w pierszej chwili byłem nieco zaszokowany, gdyż wnuczek miał u głowie czapkę z daszkiem. Później jednak stwierdziłem, że babcia trzyma w ręku wełnianą czapkę z pomponem, co pozwoliło mi domyślić się, iż chodziło w tym przypadku o cieplejsze nakrycie głowy.

Powyższa scenka ukazuje też przykład niedopowiedzenia, jakże typowego dla naszych codziennych konwersacji. Wszak tak naprawdę babcia przekazywała informację: „Włóż cieplejszą czapkę, gdyż ta jest za lekka i możesz się przeziębić*. Stanowi to potwierdzenie wcześniej sfromułowanego założenia, że kontekst odgrywa najistotniejszą rolę w zrozumieniu przekazywanych nam wypowiedzi.

13. Ironia

Szczególnie destrukcyjnie działają na naszych rozmówców sarkastyczne wypowiedzi, które pozwalają im uświadomić sobie, że drwimy z nich samych łub też z podejmowanych przez nich działań.

Przodują w tym rodzice: „Znowu zapomniałeś kluczy. Wspaniałe! Jesteś naprawdę genialny”. Nasi przełożeni: JO, widzę, że zgłasza się Fan X. Na pewno powie coś ciekawego. Przecież zawsze ma świetne pomysły”. I partnerzy: „Ale się ubrałaś. Na pewno wzbudzisz ogólny zachwyt”.

Skutki tego typu „dowcipnych” wypowiedzi są wręcz opłakane, gdyż wytwarzają U poddanych tym praktykom nieszczęśników przekonanie o ich małej wartości Zniechęca ich to skutecznie do podejmowania wszelkich działań zmierzających do poprawy swego zachowania. Mówią sobie: JPo co mam się starać, jeżeli i tak spotka mnie niepowodzenie?” Destruktywność wpomnianych wyżej sarkastycznych wypowiedzi wynika z faktu, że padaią one z ust osób, z których zdaniem liczą się idh słuchacze. Owe osoby