89

Bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych we wrześniu i październiku 1939 roku Niemcy nałożyli na polską Wojenną Dyrekcję Kolei obowiązek rekrutacji kolejarzy i niezwłocznego rozpoczęcia prac przy odbudowie zniszczeń wojennych na warszawskim węźle kolejowym rzekomo w celu „zorganizowania dostaw żywności dla ludności Warszawy”. Niebawem okazało się, że okupantom ze względów wyłącznie militarnych zależy na wznowieniu ruchu pociągów towarowych z wojskiem i zaopatrzeniem wojskowym. W polskim interesie natomiast leżało jedynie jak najszybsze wznowienie ruchu podmiejskiego, aby ułatwić zaopatrzenie stolicy i powiązać zniszczoną w znacznym stopniu Warszawę z osiedlami podmiejskimi. Kolejarze polscy zdając sobie sprawę ze sprzeczności interesów ludności polskiej i władz okupacyjnych czynili wszystko, aby uruchomić pociągi podmiejskie i jednocześnie opóźnić wznowienie regularnego ruchu dalekobieżnego. Niemcy zmuszeni byli użyć niemieckich oddziałów saperów i wojsk kolejowych w celu przyspieszenia otwarcia ważniejszych linii kolejowych.

W dniu 19 listopada 1939 roku władze okupacyjne powołały Generalną Dyrekcję Kolei Wschodniej z siedzibą w Krakowie, której podlegały dyrekcje okręgowe w Krakowie i Warszawie. Powstały także urzędy ruchu i inspekcje. Wszystkie kierownicze stanowiska zostały obsadzone przez Niemców — Polacy mogli być zatrudniani jedynie na podrzędnych stanowiskach.

Przez całą okupację koleje na ziemiach polskich były terenem walki z okupantem. Kolejarski ruch oporu był istotnym elementem ogólnonarodowej walki

0    przetrwanie i wyzwolenie, a przejawiał się w najróżniejszych formach.

Jednym z pierwszych posunięć władz okupacyjnych zmierzających do biologicznego wyniszczenia narodu polskiego było wprowadzenie reglamentacji żywności

1    opału. To wywołało natychmiastową kontrakcję społeczeństwa — powstał nielegalny, tzw. „czarny rynek”. Kolej była podstawowym środkiem transportu żywności, a kolejarze nie tylko sami zajmowali się jej przewozem, ale również pomagali w tym ludności polskiej. Okupant zabraniał przewozu żywności: na stacjach i w pociągach przeprowadzano ciągłe rewizje, często zatrzymywano w tym celu pociągi w polu. Akcje tego rodzaju nie kończyły się na konfiskacie żywności — „winowajcy” z reguły trafiali do obozów

139. Dworzec Główny w Warszawie podczas okupacji

89