8 (330)

Rozwój ręczności

Tradycyjnie przyjmuje się, ze dziecko rodzi się albo praworęczne, albo leworęczne, i wszelkie próby zmiany tego wzoru mogą wywołać takie zaburzenia, jak napięcie nerwowe, jąkanie i zacinanie się lub trudności w czytaniu. Od dziesiątków lat toczy się dyskusja, czy ręczność jest właści wością wrodzoną, czy rezultatem ćwiczenia i uwarunkowań społecznych Liczne badania wykazują jednak, że nie istnieje takie zjawisko jak „pier wotna ręczność”, i że o czynnościowej przewadze ręki decyduje ćwiczenie i warunki społeczne.

Studia nad rozwojem ręczności ujawniły, że w pierwszych miesiącach życia dzieci są oburęczne i nie przejawiają przewagi czynnościowej jednej ręki nad drugą. Dopiero ok. 8 mies.ż. większość niemowląt zaczynu wykazywać nieznaczną przewagę ręki prawej, choć przerzucanie się i jednej ręki na drugą jest uzależnione od usytuowania osoby dorosłej lub przedmiotu, który dziecko pragnie dosięgnąć. Jeśli na przykład osoba lub przedmiot znajdują się bliżej prawej ręki dziecka, wówczas posłuży się ono ręką prawą (2, 49, 56).

W ciągu 2 r.ż. utrzymuje się przerzucanie się z ręki prawej na lewą, lec/ nie jest tak częste jak w 1 r.ż. Następnie między wiekiem dwóch i pół cło trzech i pół lat zachodzi wyraźna zmiana w kierunku oburęczności, co przejawia się w jednakowo częstym i sprawnym posługiwaniu się obiemu rękami W wieku 4 - 6 lat zaczyna się przewaga jednej ręki, a przerzucam* się z jednej ręki na drugą nie jest tak częste (2, 10, 29). W rezultacie, Wj momencie rozpoczęcia nauki szkolnej dzieci są już w większości prawo! ręczne lub leworęczne i rzadko spotyka się dzieci oburęczne. Jci| dowiedzione, że w przypadku silnie wzbudzonej motywacji zarówno dzieci jak i dorastaiąca młodzież, a nawet dorośli, mogą opanować nowi sprawności przy użyciu jednej lub drugiej ręki, me doświadczając przy tyitl napięć emocjonalnych (10, 33, 34, 47).

Korzystne konsekwencje dominacji jednej ręki

Ujawniono, że dominacja jednej z rąk jest korzystna, gdyż wraz z jfl ustaleniem nie tylko pojawia się poczucie stabilności i bezpieczeństwfl lecz powstają też warunki do rozwoju sprawności na takim poziomie. nie byłby możliwy do osiągnięcia przy jednakowo częstym użyciu obu mlJ

ROZWÓJ RUCHOWY

296

Jeśli dziecko uczy się wykonywać większość czynności jedną ręką, wówczas ręka pomocnicza ćwiczy się we współdziałaniu z ręką dominującą i obie ręce jako zespół mogą osiągnąć wielką wydajność. Ruchy większości dzieci o nie ustalonej lateralizacji są słabsze, wolniejsze i mniej precyzyjne w porównaniu z dziećmi praworęcznymi lub leworęcznymi (3, 21, 34).

Nie ma powodu, by twierdzić, że prawa ręka ma jakąkolwiek wyższość nad ręką lewą albo że ludzie praworęczni mają przewagę nad leworęcznymi. Ustaliło się jednak przekonanie, że prawa ręka jest bardziej potrzebna i znaczna część kultury amerykańskiej została ukształtowana na tej tradycji. Dla przykładu, maszyny, narzędzia, urządzenia domowe, przybory sportowe, krzesła biurowe są przeznaczone dla praworęcznych. Jedynie maszyna

RAMKA 6.7

KORZYSTNE KONSEKWENCJE PRAWORECZNOŚCI Uczenie się jest łatwiejsze

Znaczna część urządzeń i systemów wymagających ćwiczenia sprawności moto-rycznych jest przystosowana do osób praworęcznych. Osoba leworęczna musi podejmować próby dostosowania się do nich.

Instrukcje i wskazówki są bardziej zrozumiałe

Ponieważ większość modeli jest dostosowana do osób praworęcznych, łatwiej im, w porównaniu z leworęcznymi, śledzić wszelkie opisy czynności i wyjaśnienia.

Sprawność wykonywanych ruchów jest większa i są one mniej męczące

Ponieważ osoby praworęczne lepiej korzystają z instrukcji i pokazu, zwykle też ich ruchy są bardziej sprawne i szybsze. Osoby leworęczne odczuwają zmęczenie, gdy pragną dorównać szybkości narzuconej przez praworęcznych. Wywołuje to u leworęcznych stany frustracji, gdyż pracują wolniej i z większym trudem osiągają poziom własnych aspiracji.

Dostosowanie się do oczekiwań społecznych jest ułatwione

Osoby praworęczne żyjące w praworęcznym społeczeństwie łatwiej mogą dostosować się do wzorców ustanowionych przez większość. Natomiast osoby leworęczne czują się w takiej sytuacji gorzej z powodu własnej odrębności. Praworęcz-ność ułatwia wykonywanie takich umiejętności społecznych jak właściwe posługiwanie się sztućcami lub podawanie ręki przy witaniu się.

Dodatni wpływ na osobowość

Dostosowanie się do zachowania rówieśników i do oczekiwań grupy społecznej sprzyja rozwojowi pozytywnej samooceny. Wiele dzieci leworęcznych ma poczucie własnej nieadekwatności i skrępowania z powodu swojej odrębności

RĘCZNOŚĆ

297