90 91 (4)

rodzajem petite¹ egzystencjalnej szokowej terapii. Często służy jako otrzeźwiający eksperyment myślowy, prowadząc do rozważenia na serio, w jaki sposób tak naprawdę się żyje. Tak jak D uch -P rzyszłych - Wigilii, zwiększa ona świadomość tego, że życie - twoje jedyne życie - powinno być przeżyte dobrze i w sposób pełny, ażeby było jak najmniej do żałowania. W ten sposób Nietzsche służy nam za przewodnika, odwodząc od przejmowania się trywialnymi sprawami i prowadząc do celu, jakim jest życie pełni? życia.

Nie może w twoim życiu zajść żadna pozytywna zmiana, dopóki jesteś przywitany do myśli, że masz żyć dobrze z jakiegoś powodu, który jest poza tobą. Dopóki przerzucasz całą odpowiedzialność na innych, którzy traktują cię niesprawiedliwie i krzywdzą - na męża-prostaka, zbyt wymagającego i niewspierającego szefa, złe geny, nieodparty przymus - dopóty nie wyjdziesz z impasu. Ty i tylko ty odpowiadasz za kluczowe aspekty swojej życiowej sytuacji i tylko ty dysponujesz mocą, która może je zmienić. Nawet więc kiedy stajesz przed przytłaczającymi zewnętrznymi ograniczeniami, wciąż masz swobodę wyboru: możesz przyjąć różne postawy wobec tych ograniczeń.

Jedna z ulubionych fraz Nietzschego to „amorfati” (kochaj swój los), innymi słowy:„Stwórz los, który możesz pokochać”.

Początkowo Nietzsche rozwijał ideę wiecznego powrotu jako poważną propozycję. Gdyby czas był nieskończony - rozumowa! - a przedmiot był skończony, to wszystkie jego rozmaite ustawienia musiałyby powtarzać się losowo wciąż na nowo, podobnie jak hipotetyczna armia małp piszących na maszynie, które przypadkowo na przestrzeni miliona lat musiałyby wystukać „Hamleta” Szekspira. Tu matematycy muszą się zawahać i spotkać z miażdżącą krytyką logików. Wiele lat temu, kiedy odwiedziłem Pfortę - szkołę, gdzie Nietzsche uczył się od 14. do 20. rokuzycia - pozwolono mi przewertować jego arkusze ocen. Zobaczyłem, że dostawał bardzo wysokie oceny fk greki i łaciny oraz studiów klasycznych (chociaż, jak wyraźnie podkreślił stary archiwista, który był moim przewodnikiem, nie był on z przedmiotów klasycznych najlepszym uczniem Wiklasie), natomiast wyjątkowo złe stopnie z matematyki. Później Nietzsche - zapewne zdając sobie sprawę, że takie rozważania nie są jego najmocniejszą stroną - koncentrował się w dużo większym stopniu na wiecznym powrocie jako eksperymencie myślowym.

k Jeżeli wciągniesz się w ten eksperyment i okaże się, że taka myśl jest bolesna albo nawet nie do zniesienia, istnieje [jedno oczywiste wyjaśnienie: nie jesteś przekonany, że przepływasz swoje życie dobrze. Chciałbym pójść dalej i zadać taki! pytania: co się dzieje, że nie przeżywasz swojego życia dobrze? Czego w nim żałujesz?

■ • Nie jest moim celem pogrążanie kogokolwiek w morzu żalów dotyczących przeszłości, chciałbym natomiast odwrócić jego lub jej spojrzenie w stronę przyszłości i tego pytania, które jest zdolne zmienić życie: co możesz teraz zrobić w swoim życiu, żeby za rok czy za pięć lat, patrząc wstecz, nie wpadać w podobną konsternację z powodu nowych żalów, które nagromadziłeś? Innymi słowy, czy możesz znaleźć taki sposób •życia, który nie powodowałby dalszego zbierania się żalów?

W Eksperyment myślowy Nietzschego daje klinicyście potężne narzędzie pomagania tym, u których lęk przed śmiercią wynika z poczucia, że nie udało im się przeżyć swojego życia w pełni. Przypadek Dorothy posłuży nam jako przykład kliniczny.

Te pozostałe dziesięć procent: Dorothy

i Dorothy, 45-letnia księgowa, miała dotkliwe poczucie, że znalazła się w życiowej pułapce. Wprost zalewały ją żale związane z tysiącem spraw, takich jak to, że nie chciała wybaczyć mężowi romansu, co doprowadziło ją do decyzji o rozwiązaniu małżeństwa; że nie udało jej się pogodzić ze swoim ojcem

91

1

Ataku epileptycznego -fnyp- tłum.