93 (96)

ka Salezego Jezierskiego —* „wulkana gromów Kuźnicy" i Innych,

Idea Komisji Edukacji Narodowe] zrodziła się z dążności do ratowania bytu politycznego państwa; wprawdzie nie udało się tego dokonać ani drogą reformy wychowania, ani drogą reform politycznych, ale owoce jej zebrano na innym potu: na polu kultury narodowej, w sferze obyczajowości, poglądów społecznych i postawy narodowej, w której dokonał się głęboki przełom. Komisja Edukacji niewątpliwie przy pomocy postępowej treści nauczającej oraz systemu wychowania przybliżyła proces integracji narodu, opartego o wszystkie stany, a z czasem utorowała drogę do narodowo-demokratycznych dążeń postępowej części społeczeństwa, odrodziła kulturę i wychowała pokolenie, które z bronią w ręku potykało się o wolność kraju. Stała się ona również wzorem narodowego wychowania młodzieży dla wielu pokoleń pedagogów w okresie niewoli.

Podobnie w dziedzinie organizacji szkolnictwa — stanowiła wzór dla Izby Edukacyjnej i Towarzystwa Elementarnego z okresu Księstwa Warszawskiego, dla Departamentu Oświaty Królestwa Kongresowego, dla organizacji szkolnictwa w Wolnym Mieście Krakowie aż do okresu rewolucji, a odezwała się nawet echem tradycji w próbie reformy oświaty podjętej przez margrabiego Wielopolskiego.

Dziś mimo oddzielającej nas przestrzeni czasu dwu wieków widzimy w jej dorobku wiele żywotnych myśli. Zasługą jej niewtąpliwą było to, że po raz pierwszy w skali ogólnoeuropejskiej sprawę wychowania młodego pokolenia zaliczono do obowiązków państwa i że szkołę włączono w wielki proces dziejowy kształtowania nowoczesnych form życia na wszystkich polach. U podstawy tego dążenia była troska o język i kulturę narodową. Dzięki Ustawom Komisji wzrosła rola i god-

ność nauczyciela, któremu po raz pierwszy oddano w rące rząd duchowy nad młodzieżą oraz złożono na jego barki odpowiedzialność za postawą ideową młodego pokolenia. Nauczanie w szkołach Komisji nie ograniczało się do procesu dydaktycznego, ale miało charakter wychowujący — jak żąda tego współczesna pedagogika. Model ideowy nauczyciela rozumiejącego w pełni swoje „powinności" mimo tylu przemian społeczno--kulturalnych — nie stracił do dziś barwy życia. Wprowadzenie systemu moralności świeckiej w podręcznikach szkolnych w sposób prosty i przekonywający nadało kierunek przemianom wewnętrznym narodu.

Do tej kategorii osiągnięć należy również zaliczyć silne podkreślenie jakości naukowej i dydaktycznej podręczników szkolnych oraz zaakcentowanie nowoczesnych postulatów metodycznych w nauczaniu opartych o psychologię rozwojową dziecka. Położono nacisk na metodę poglądową i zaopatrzenie szkół w odpowiednie pomoce, gabinety i biblioteki, a także podniesiono nowoczesny postulat wiązania nauki z życiem, włączania młodzieży w wielkie problemy państw o wo-społecz-ne. Zasługą Komisji Edukacji było również zwrócenie uwagi na przygotowanie zawodowe młodzieży warunkujące właściwy rozwój gospodarki i kultury narodowej.

Niewątpliwie Komisja Edukacji pierwsza podkreśliła rolę środowiska rodzicielskiego i zaakcentowała potrzebę podnoszenia jego świadomości pedagogicznej w dziedzinie wychowania młodego pokolenia. Problem kadr nauczycielskich — szukanie dróg do ich przygotowania poprzez specjalnie zorganizowane studia kierunkowe i zawodowe oraz wysyłanie zdolnych absolwentów za granicę dla pogłębienia specjalizacji, żądanie ciągłego dokształcania się nauczycieli, podkreślanie ważności

191